హరిదాసు

"అమ్మా.. హరిదాసు అవ్వాలంటే ఏం చదవాలమ్మా?" చిన్నప్పుడు అమ్మనీ ప్రశ్న ఎన్నిసార్లు అడిగానో లెక్కలేదు. నాకు అక్షరాభ్యాసం అయ్యింది మొదలు, ఎలాంటి సందర్భం వచ్చినా ఇంట్లో పెద్దవాళ్ళంతా దీవించే మొదటి దీవెన "పెద్ద ఉద్యోగస్తుడివై... దోసెడు రూపాయలు సంపాదించుకుని..." అవ్వడంతో పెద్దయ్యాక నేను ఉద్యోగం చేయాలన్న విషయం అర్ధమైపోయింది. అయితే, ఏ ఉద్యోగం చెయ్యాలో ఎవ్వరూ స్పష్టంగా చెప్పకపోవడం వల్ల, రకరకాల ఉద్యోగాలు నా ఊహల్లో మెదిలేవి. అదిగో, వాటిల్లో ఈ 'హరిదాసు' ఒకటి.

ధనుర్మాసపు ఉదయాల్లో, మంచు వర్షంలా కురిసే సమయంలో నిండా రగ్గు కప్పుకుని నిద్రపోవడం నాకు ఎంత ఇష్టమో. ఈ ఇష్టాన్ని నాకు తీరనివ్వకుండా చేసినవాడు హరిదాసు. అయినా కూడా నాకు హరిదాసంటే బోల్డంత ఆరాధన. హరిదాసు ఊళ్లోకి వచ్చాడన్న సూచనగా తంబురా శ్రుతో, చిరతల చప్పుడో, గజ్జెల ఘల్లు ఘల్లులో లేక "శ్రీమద్రమారమణ గోవిందో హరి.." అన్న పాటో అలలు అలలుగా చెవిని తాకేది. అంతే, నిద్ర మత్తు ఒక్కపెట్టున యెగిరిపోయేది. ముఖ ప్రక్షాళనకి పరిగెత్తేవాడిని, వెంటనే. ఎందుకంటే, ధనుర్మాసం నెల్లాళ్ళూ హరిదాసుకి బియ్యం పోసే డ్యూటీ నాదేకదా మరి. పాచి ముఖంతో బియ్యం పోస్తే పాపం చుట్టుకుంటుంది కూడాను.

ఉదయం ఏడవుతుండగా ఊళ్లోకి వచ్చేవాడు హరిదాసు. పట్టు పంచె, ఖద్దరు బనీను. మెడలో, చేతులకీ పూల దండలు. భుజాల చుట్టూ శాలువా. ఓ భుజం మీద తంబురా, చేతిలో చిరతలు. తలకి పాగా, ఆ పాగా మధ్యలో కొలువు తీరిన తళతళలాడే రాగి పాత్ర. గుమ్మడికాయ ఆకారంలో ఉండే ఆ పాత్రకి అలంకారంగా ఓ పూలదండ. నల్లనివాడైనా కళగల ముఖం మా హరిదాసుది. నుదుట, భుజాలమీద శ్రద్ధగా నామాలు దిద్దుకుని వచ్చేవాడు. పెద్ద పెద్ద అంగలేసుకుంటూ వచ్చే వాడేమో, క్రమక్రమంగా దగ్గరయ్యే ఆ గజ్జెల చప్పుడు, తంబురా నాదం వింటుంటే ఏమిటో ఒకటే కంగారుగా ఉండేది.

హరిదాసు ఎవ్వరింటి ముందూ ఆగేవాడు కాదు. "శ్రీమద్రమారమణగోవిందో హరీ.." అంటూ ముగ్గు చుట్టూ ఒకసారి తిరిగి, గుమ్మంలో ఎవరూ నిలబడి లేకపొతే వెంటనే మరో ఇంటికి వెళ్ళిపోయేవాడు. హరిదాసలా తిరిగి వెళ్ళిపోతే అరిష్టం కదా, అందుకని మనం వీధి గుమ్మంలో కాసుకుని కూర్చోవాలి. హరిదాసు కోసం చూస్తున్నామంటే ఇంట్లో వాళ్ళు కూడా వేరే పనులేమీ చెప్పరు. మనం బియ్యం పళ్ళెంతో గుమ్మంలో నిలబడి ఉన్నామనుకో, ముగ్గులో మోకాళ్లమీద వంగి కూర్చుంటాడు హరిదాసు. గొబ్బిళ్ళు ఉన్నాకానీ అస్సలు తొక్కడు. చేతుల్లో తంబురా, చిరతలూ వాటిపని అవి చేస్తూనే ఉంటాయి, తలమీద పాత్ర కదులూమెదులూ లేకుండా అలాగే ఉంటుంది.

అలా చేయి నేలకి ఆన్చకుండా వంగి కూర్చోడానికి ఇంట్లో వాళ్ళెవరూ చూడకుండా నేను రెండు మూడుసార్లు ప్రయత్నించానుకానీ, నా వల్ల కాలేదు. ఇంతకీ హరిదాసు అలా కూర్చున్నప్పుడు మనం పళ్ళెంలో బియ్యాన్ని, రాగి పాత్రలో జాగ్రత్తగా పోసేయాలి. పాత్రని పొరపాటున కూడా తాకకూడదు. బియ్యం ఒలక కూడదు. మనం బియ్యం పూర్తిగా పోసేసిన సంగతి హరిదాసుకి ఎలా తెలుస్తుందో కానీ "కృష్ణార్పణం" అని, తంబురా మీటుతాడు. కొంచం భయంవేసినా అస్సలు భయపడకుండా దండం పెట్టుకోవాలి.

అమ్మకి నాతో పనున్నప్పుడల్లా ప్రశ్నలతో వేధించే వాడిని. హరిదాసు ఎక్కడ ఉంటాడు? తనకి పిల్లలు ఉంటారా? (హరిదాసుకి పిల్లలుండడం నాకు నచ్చలేదు ఎందుకో..), రోజూ రాకుండా నెలపట్టినప్పుడు మాత్రమే ఎందుకు వస్తాడు? మనం ఇచ్చే బియ్యం ఏం చేసుకుంటాడు? ...ఇలా ఉండేది ప్రశ్నల పరంపర. అమ్మ అప్పటికప్పుడు యేవో సమాధానాలు చెప్పేది కానీ, నాకేవీ నచ్చేవి కాదు. రోజూ హరిదాసు కట్టుకునే పట్టు పంచలనీ, కప్పుకునే శాలువలనీ శ్రద్ధగా చూసేవాడినేమో, ఒక్కసారైనా వాళ్ళ ఇంటికి వెళ్లి తనకి మొత్తం ఎన్ని పంచలు ఉన్నాయో చూడాలని భలే కోరికగా ఉండేది.

హరిదాసుతో మాట్లాడ్డం అస్సలు కుదరదు. ఎందుకంటే తను చాలా తొందర తొందరగా ఊరంతా తిరిగేస్తాడా? మనం ఇంట్లో వాళ్ళు చూడకుండా తన వెంట పడ్డా, మనతో మాట్లాడడు. తలమీద పాత్ర ఉన్నంతసేపూ తను మాట్లాడ కూడదు మరి. ఊళ్ళో తిరిగినంతసేపూ తలమీద భిక్ష పాత్ర తప్పనిసరి. వేళ్ళు నలిగిపోకుండా తంబురా, చిరతలూ ఎలా వాయిస్తాడో అడగాలనీ, పాటలు ఎక్కడ నేర్చుకున్నాడో తెలుసుకోవాలనీ ఇలా చాలా చాలా అనుకునే వాడిని. ఓసారి ఆ తంబురా మీటి, చిరతలని అలా అలా వాయించడం నా తీరని కోరికల జాబితాలో శాశ్వత స్థానాన్ని సంపాదించేసుకున్నాయి.

ధనుర్మాసం నెల మొత్తమ్మీద హరిదాసు కొంచం తాపీగా ఊళ్ళో తిరిగే రోజు ఒక్కటే ఉండేది. అది పెద్ద పండుగ. ఆవేళ హరిదాసు తలమీద పాత్ర పెట్టుకునేవాడు కాదు. తనతో పాటు తీసుకొచ్చిన మరో మనిషి మోసే కావిడిలో ఆ పాత్ర ఉండేది. రోజూ పొద్దు పొద్దున్నే వచ్చే హరిదాసు, ఆవేళ మాత్రం మధ్యాహ్నం భోజనాలప్పుడు వచ్చేవాడు. వీధిలో ఇంకా ఆరకుండా వెలుగుతున్న భోగి మంటని జాగ్రత్తగా దాటుకుని వాకిట్లోకి వచ్చి, ముగ్గులు తొక్కకుండా ఓ పక్కగా నిలబడి, ఇంట్లో అందరినీ పలకరించి మాట్లాడే వాడు. "అయ్య" "అమ్మ" "బాబు" అని మాట్లాడేవాడు.

అమ్మ, నాన్న పక్కనే ఉండేవాళ్ళు కదా.. అందుకని నాకు హరిదాసుతో మాట్లాడడానికి భయంగా ఉండేది. అదీకాక, ఏం అడిగితే ఏమంటాడో అని భయం కూడాను. తనేమో ప్రతిసంవత్సరం నా చదువు గురించి అమ్మానాన్నలని కనుక్కునేవాడు. ఆవేళ బియ్యంతో పాటు, పిండివంటలు, కొబ్బరికాయ, డబ్బులు ఇచ్చేవాళ్ళు హరిదాసుకి. నేను పండగ భోజనమన్నా చేయకుండా మా వీధి చివరివరకూ దిగబెట్టేవాడిని హరిదాసుని. ఇంక మళ్ళీ ఏడాది వరకూ తను కనిపించడంటే భలే దిగులేసేది. ఒకటి మాత్రం నిజం.. హరిదాసులు పల్లెటూళ్ళలో తిరిగిన రోజుల్లోనే నేను పుట్టి పెరిగానని చెప్పుకోవడం నాకెప్పటికీ గర్వ కారణం.

....మిత్రులందరికీ సంక్రాంతి శుభాకాంక్షలు....