నారాయణరావు

డెబ్బై ఐదేళ్ళ క్రితం ఆంధ్ర విశ్వకళా పరిషత్తు తెలుగు నవలల పోటీ నిర్వహించినప్పుడు రెండు నవలల్లో దేనికి మొదటి బహుమతి ఇవ్వాలో న్యాయ నిర్ణేతలు నిర్ణయించుకోలేక పోయారు. ఫలితంగా ప్రధమ బహుమతి ని ఆ రెండు నవలలకీ కలిపి ప్రకటించారు. వాటిలో ఒకటి విశ్వనాథ సత్యనారాయణ 'వేయి పడగలు' కాగా రెండో నవల అడివి బాపిరాజు రాసిన 'నారాయణరావు.' 1933-34 సంవత్సరాలలో ప్రచురితమైన ఈ నవల ఆ నాటి సామాజిక, ఆర్ధిక, రాజకీయ పరిస్థితులని కళ్ళముందు ఉంచుతుంది.

'వేయి పడగలు' చదివిన నాటినుంచీ 'నారాయణరావు' చదవాలని ప్రయత్నం. ఎట్టకేలకి ఈమధ్యన పుస్తకాల షాపుకి వెళ్ళినప్పుడు కొత్త ప్రింట్ కనిపించింది. వెంటనే తీసేసుకున్నాను. ఇది ఉన్నత తరగతి రైతు కుటుంబానికి చెందిన నారాయణరావు కథ. మద్రాసులో లా చదువుతున్న నారాయణరావు తన మిత్రులతో కలిసి సొంత ఊరైన కొత్తపేటకి వెళ్ళడం కోసం రైల్లో ప్రయాణిస్తుండడం తో కథ ప్రారంభమవుతుంది. రాజమండ్రి రైల్వే స్టేషన్లో అతన్ని చూసిన విశ్వలాపురం జమీందారు లక్ష్మీ సుందర ప్రసాద రావు 'నీకు వివాహమైనదా?' అని ప్రశ్నిస్తాడు నారాయణరావును.

బాపిరాజు చిత్రకారుడు, కవీ కూడా కావడం వల్ల ఆ ఛాయలు నవలలో కనిపిస్తాయి. ప్రతి వ్యక్తినీ, స్థలానీ, సన్నివేశాన్నీ కళ్ళకి కట్టినట్టుగా వివరిస్తారు. నారాయణరావుని ఇలా వర్ణిస్తారు రచయిత: "నారాయణరా వాజానుబాహుడు, ఐదడుగుల పదనొకం డంగుళముల పొడవు వాడు. బలసంపదకు నెలవైన వాడు. ఉజ్జ్వల శ్యామలుడు. చిన్నవి, తీష్ణమైన లోచనములు తీరి, సమమై కొంచము పొడుగైన ముక్కు దూరస్థములగు నా కన్నుల మధ్య ప్రవహించి, ధనస్సువలె తిరిగి పోయిన పై పెదవికి నాతిదూరమున నాగింది. అతని నోరు సుందరమై పద్మినీ జాతి లలనా రత్నమునకు వన్నె తీర్చునట్టిదై యున్నది"

'నారాయణరావు' మీద తనకున్న ప్రేమని ఎక్కడా దాచుకోలేదు రచయిత. తలిదండ్రులు, సోదరీ సోదరులు, బంధువులు, స్నేహితులు, ఇంట్లో పని వాళ్ళు, ఊరి జనం.. ఇలా ప్రతి ఒక్కరూ నారాయణరావు ని మెచ్చుకొనే వారే. జాతీయోద్యమం లో కొన్నాళ్ళు జైలు జీవితం గడిపిన నారాయణరావు మహాత్మా గాంధీ శిష్యుడు. గాంధీ అహింసా సిద్ధాంతం మీద, సత్యాగ్రహం మీద విపరీతమైన నమ్మకం ఉన్నవాడు. జైలు జీవితం కారణం గా చదువుకి మధ్యలో ఆటంకం ఏర్పడడం వల్ల లా లో చేరతాడే తప్ప, న్యాయవాద వృత్తి పట్ల ఆసక్తి తో కాదు. ఐనప్పటికీ తరగతిలో అతడే ప్రధముడే.

జస్టిస్ పార్టీ శాసన సభ్యుడు కూడా అయిన విశ్వలాపురం జమీందారు తన పెద్ద కుమార్తెకి జమీందారీ సంబంధం చేసి తల బొప్పి కట్టి ఉండడం తో, రెండో కుమార్తె శారద కి మామూలు సంబంధం చేయాలని తలచి వరాన్వేషణలో ఉండగా అనుకోకుండా నారాయణరావుని చూడడం, అతన్ని అల్లుడిగా చేసుకోవాలని నిర్ణయించు కోవడం జరుగుతాయి. శారద కి ఇంట్లోనే చదువుతో పాటు సంగీతం చెప్పిస్తున్నారు. ఆమెకి సాహిత్యం అంటే ఆసక్తి మెండు.

జమీందారు గారి భార్య వరద కామేశ్వరీ దేవి గారికి నారాయణ రావు సంబంధం నచ్చదు. చిన్న కూతురికి కూడా జమీందారీ సంబంధం, అందునా తన మేనల్లుడు జగన్మోహన రావు సంబంధం చేయాలన్నది ఆమె కోరిక. తండ్రిగారి నిర్ణయానికి ఎదురు చెప్పదు శారద. నారాయణరావు తండ్రి సుబ్బారాయుడిని ఒప్పించి వియ్యమందుతారు జమీందారు గారు. తల్లికి నారాయణరావు పట్ల ఉన్న నిరసన భావం కారణంగా అతనికి దగ్గర కాలేక పోతుంది శారద. అయితే ఈ విషయాన్ని పొరపాటున కూడా బయట పెట్టడు ఉదాత్త చరితుడైన నారాయణరావు.

సిద్ధాంత పరంగా విభేదాలు ఉన్నా ఒకరినొకరు పరస్పరం గౌరవించుకుంటూ ఉంటారు మామా అల్లుళ్ళు. చదువు పూర్తి చేసి, మద్రాసులో న్యాయవాద వృత్తి ప్రారంభించి శారదతో వేరు కాపురం పెడతాడు నారాయణరావు. తన అక్క చెల్లెళ్ళు, స్నేహితుల సంసారాల్లో వచ్చే సమస్యలను పరిష్కరిస్తూ ఉంటాడతను. తన విషయం మాత్రం ఎవరికీ తెలియకుండా జాగ్రత్త పడుతూ ఉంటాడు. భర్త పట్ల శారద తన వైఖరిని మార్చుకుందా లేదా? తన వృత్తికి సంబంధించి నారాయణ రావు ఏ నిర్ణయం తీసుకున్నాడు? అన్నది నవల ముగింపు.

ప్రధాన కథతో పాటు సాగే ఉప కథలు ఆనాటి పరిస్థితులని వివరిస్తాయి. ఆనాటి చదువుకున్న యువత మహాత్ముడిని ఎంతగా ఆరాధించిందో అర్ధమవుతుంది, ఈ నవల చదువుతుంటే. "ఆంధ్ర దేశానికి కోనసీమ నాయకమణి" లాంటి వర్ణనలకి కొదవ లేదు. ఆనాటి ఆంధ్ర దేశాన్నే కాదు, అమెరికానీ చూడొచ్చు ఈ నవలలో. 'నారాయణరావు' నవల చదువుతుంటే 'వేయిపడగలు' తో పాటు 'చదువు' (కొడవటిగంటి కుటుంబరావు) 'మాలపల్లి' (ఉన్నవ లక్ష్మీనారాయణ) తదితర నవలలు గుర్తుకు రాక మానవు. విడవకుండా చదివించే రచనాశైలి ఈ నవల ప్రత్యేకత.

కథానాయక పాత్రపై రచయితకి ఉన్న ప్రేమ ఆశ్చర్యం కలిగిస్తుంది, 'ధర్మారావు' పట్ల విశ్వనాథ వారికి ఉన్న ప్రేమను గుర్తుకు తెస్తుంది. నారాయణరావు మిత భాషి కావడం వల్ల, ధర్మారావు లాగా సుదీర్ఘ ఉపన్యాసాలు ఇవ్వడు. అయితే లలిత కళల గురించి, దేశ పరిస్థితుల గురించి మిత్రుల చర్చలు మాత్రం సుదీర్ఘంగానే సాగుతాయి. వివాహానికి వెలుపల ఉండే స్త్రీ పురుష సంబంధాలా తాలూకు పరిణామాలు ఎలా ఉంటాయన్నది రాజేశ్వరుడు-పుష్పశీల పాత్రల ద్వారా చిత్రించారు బాపిరాజు. (విశాలాంధ్ర ప్రచురణ, పేజీలు 322, వెల రూ. 160, అన్ని ప్రముఖ పుస్తకాల షాపులు). అడివి బాపిరాజు సాహిత్యాన్నంతటినీ పునః ప్రచురించాలన్న విశాలాంధ్ర ప్రయత్నానికి అభినందనలు.