హరిశ్చంద్ర-అయ్యప్పనాయుడు

సత్య హరిశ్చంద్ర నాటకం అంటే యెంత క్రేజు.. ముఖ్యంగా కాటిసీను.. పద్యాలకి వన్స్ మోర్లు పడాల్సిందే.. అబ్బే ఇప్పటి సంగతి కాదు. అమ్మ వాళ్ళ చిన్నప్పుడు వాళ్ళ ఊళ్ళో ప్రతి సంవత్సరం ఈ నాటకం వేయాల్సిందే. తెలిసిన కథే అయినా, ఊళ్ళో సగం మందికి పద్యాలన్నీ నోటికి వచ్చేసినా, సంవత్సరాదికో, శ్రీరామ నవమికో సత్య హరిశ్చంద్ర ప్రదర్శన తప్పదు.

అమ్మ వాళ్ళు కొంచం పెద్దవాళ్ళయ్యాక ఇంట్లో ఆంక్షలు మొదలయ్యాయి. వాళ్ళు బడికెళ్లే వయసులో మాత్రం ఎలాంటి ఆంక్షలూ లేవు. పైగా వాళ్ళ పెద నాన్నగారికి నాటకాలంటే విపరీతమైన ఇష్టం. ఊళ్ళో ఎక్కడ నాటక ప్రదర్శన జరిగినా పిల్లల కోడిలా వీళ్ళందరినీ వెంటేసుకుని ఆయన హాజరు తప్పదు. అలా అమ్మ వాళ్ళు చిన్నప్పుడు చాలా నాటకాలే చూశారు.

నాటకాలేనా? నాటక బృందం ఊళ్లోకి వచ్చింది మొదలు వాళ్ళ వెంట తిరుగుతూ వాళ్ళ ప్రతి కదలికనీ గమనించడం, మిగిలిన పిల్లలకి గొప్పగా చెప్పడం.. ఇవన్నీ వీళ్ళ వీరోచిత కార్యాలు. ప్రతి సంవత్సరం లాగే ఆ సంవత్సరం కూడా 'సత్య హరిశ్చంద్ర' బృందం ఊళ్లోకి వచ్చింది. మర్నాడు రాత్రి ప్రదర్శన. పెద్ద చెక్కపెట్టెల్లో బట్టలు, సెట్టింగులు, వాయిద్యాలతో దిగిపోయారు బృందం వాళ్ళు. తాతగారింటికి నాలుగిళ్ళ అవతల ఉన్న ఇల్లే నాటక బృందానికి విడిది ఇచ్చారు.

మధ్యాహ్న భోజనాలయ్యాక, నాటక బృందం పెద్ద తలకాయ (హెడ్) ఊరి పెద్ద తలకాయతో వాళ్ళ సమస్య చెప్పాడు. అదికాస్తా గోడ పక్క కాపు కాసిన అమ్మ వాళ్ళ చెవిన పడింది. నాటకంలో లోహితాస్యుడి వేషం వేసే పిల్లాడికి జ్వరం వచ్చింది. అందువల్ల అతను రాలేదు. స్థానికంగా ఓ ఏడెనిమిదేళ్ళ కుర్రాడినెవరినైనా ఏర్పాటు చేస్తే అతనితో నాటకం కానిస్తారు. అదీ సంగతి.

అసలు హరిశ్చంద్ర కాటిసీను లో లోహితాస్యుడికి పనేమీ ఉండదు.. చంద్రమతి భుజం మీద నిద్రపోవడమే. కథ ప్రకారం పాము కరిచి మరణించిన లోహితాస్యుడిని చంద్రమతి శ్మశానానికి తీసుకొస్తుంది. అక్కడ కాటికాపరి మరెవరో కాదు మారువేషంలో ఉన్న హరిశ్చంద్రుడు. సుంకం చెల్లించనిదే లోపలి అడుగు పెట్టనివ్వనంటాడు సత్య వాక్య పాలకుడైన హరిశ్చంద్రుడు. తన దగ్గర చిల్లిగవ్వ లేదంటుంది చంద్రమతి. హరిశ్చంద్రుడికి మాత్రమే కనిపించే 'చంద్రమతి మాంగల్యం' చూపించి దానిని సుంకంగా చెల్లించమంటాడు కాపరి. అప్పుడు భర్తని భార్య గుర్తుపడుతుంది.

బోల్డంత సెంటిమెంటు..బోల్డన్ని పద్యాలు.. పైగా అన్నీ వన్స్ మోర్లు.. ఎవర్ని కాదన్నా తెర చింపేస్తారేమో అన్న భయం. అలా నాటకం ఇంచుమించు తెల్లారే వరకూ జరిగేది. లోహితాస్యుడి వేషానికి సరిపడే పిల్లాడి కోసం అన్వేషణ మొదలయ్యింది. ఆ వయసు పిల్లల తల్లిదండ్రులు శవం వేషం వేయించడం ఆశుభంగా భావించారు. సరిగ్గా అప్పుడు అయ్యప్పనాయుడు ఆవేషం నేనేస్తానంటూ ముందుకొచ్చాడు.

అయ్యప్పనాయుడికి ఓ పదిహేనేళ్ళు ఉంటాయి. కాస్త బరువు ఎక్కువే అయినా, పొట్టిగా చూడ్డానికి పదేళ్ళ పిల్లాడిలా ఉంటాడు. అమ్మానాన్నలకి లేకలేక పుట్టిన సంతానం కావడం తో బాగా గారాబం. ఇంట్లో అతని మాటకి ఎదురు చెప్పరు. లోహితాస్యుడు దొరికాడన్న ఆనందం కన్నా చంద్రమతి మీద జాలి పెరిగిపోయింది అందరికీ.. ఇతన్ని మూడు నాలుగు గంటల పాటు ఎత్తుకుని స్టేజి మీద నిలబడి పద్యాలు చెప్పడం అంటే మాటలా? అమ్మ వాళ్లకి నాటకం చూడాలన్న కుతూహలం పెరిగిపోయింది.

నాటకం మొదలైంది. చంద్రమతి అయ్యప్పనాయుడిని అవలీలగా ఎత్తుకుంది. ఆవిడ భుజం మీద ఆ అబ్బాయి హాయిగా నిద్రపోయాడు. హరిశ్చంద్రుడికీ, చంద్రమతికీ పద్యాల పోటీ లాంటిది జరుగుతోంది, వన్స్ మోర్ల, చదివింపుల కోలాహలంతో. కాకపొతే చంద్రమతి గొంతు కాస్త బొంగురుగా ఉంది. విషయం ఏమిటంటే, చంద్రమతి వేషం వేసే ఆవిడ చివరి నిమిషంలో కారణాంతరాల వల్ల రాలేక పోయిందిట.. దానితో ట్రూపులో మగతనే ఆ వేషం వేసేశాడు. అదీ కథ.. మా ఇంట్లో నాటకం టాపిక్ వచ్చినప్పుడల్లా అమ్మ గుర్తు చేసుకుంటుంది..