"ఆండాళ్ళు వీపు మీద కొన్ని తరాల, యుగాల సత్సంప్రదాయం బరువు గంజీ కావిడి మోస్తోంది. ఆమె పాదాల దగ్గర అన్ని తరాల, యుగాల వ్యత్యాసం యధాప్రకారంగా - మోకాళ్ళు తెగి పడి ఉంది. నిర్దుష్టంగా గిరులు గీసుకుని, సడలడానికి ఏమాత్రం ఆలోచనలోకూడా రానివ్వని రెండు వర్గాల పొలిమేరలో నుంచున్న ఇరవై రెండేళ్ళ పిల్ల ఏం చెయ్యాలి? ఇది అనూచానంగా వస్తున్న చాతుర్వర్ణ వ్యవస్థకి సాయంకాలమా? అన్వయించుకుని, కొత్త అర్ధాల్ని ఆశ్రయించే కొత్త పుంతకి ప్రాతఃకాలమా?" ...గడిచిన ఎనిమిదేళ్ళలో నేను అతి ఎక్కువసార్లు చదివిన తెలుగు నవల గొల్లపూడి మారుతి రావు రాసిన 'సాయంకాలమైంది.' అందులోని ఓ కీలక సన్నివేశం ఇది.
"మార్పు కొందరిని భయపెడుతుంది. కొందరిని జోకొడుతుంది. కొందరిని ఆనందింపజేస్తుంది" ఇవి కూడా నవలలో వాక్యాలే. ఈ మార్పే 'సాయంకాలమైంది' నవలలో కథా వస్తువు. ప్రాణం కన్నా సంప్రదాయాన్ని కొనసాగించడాన్ని మిన్నగా భావించే ఓ శ్రీవైష్ణవ కుటుంబంలో నాలుగు తరాల కాలంలో అనివార్యంగా వచ్చి పడిన మార్పుని వ్యాఖ్యాన సహితంగా చిత్రించిన నవల ఇది. కథాస్థలం విజయనగరం జిల్లాలో, గోస్తనీ నదీ తీరంలో ఉన్న పద్మనాభం అనే పల్లెటూరు. స్వస్థలం సర్పవరం అగ్రహారంలో ఆచారం సాగడంలో జరిగిన చిన్న పొరపాటు, పండితుడైన కుంతీనాధాచార్యుల వారిని కుటుంబ సహితంగా పద్మనాభం తరలి వచ్చేలా చేస్తుంది.
పద్మనాభంలో కుంతీమాధవ స్వామి, కొండమీది అనంతపద్మనాభ స్వామి ఆలయాల్లో అర్చకత్వం మొదలుపెడుతుంది ఆ కుటుంబం. కుంతీనాధా చార్యుల కుమారుడు పెద్ద తిరుమలాచార్యులు తండ్రి ఇష్టానికి విరుద్ధంగా ఆయుర్వేద వైద్యం చేయడం మొదలుపెట్టి, కేవలం సంప్రదాయాన్ని నిలబెట్టడం కోసం అనివార్య పరిస్థితిలో ప్రాణత్యాగం చేస్తారు. పెద్ద తిరుమలాచార్యుల కుమారుడు సుభద్రాచార్యులు నూటికి నూరుపాళ్ళు తాతకి తగ్గ మనవడు. శ్రీవైష్ణవ సంప్రదాయాన్ని కొనసాగించడాన్ని మించినదేదీ లేదాయనకి. భర్తకి తగిన భార్య వరదమ్మ. పద్మనాభం అనే ఓ చిన్న పల్లెటూరినే తమ ప్రపంచంగా చేసుకున్న ఆ దంపతుల కొడుకు చిన్న తిరుమలాచార్యులు ఉద్యోగం కోసం విదేశాలకి వలస వెళ్ళిపోగా, కాలేజీలో చేరిన కూతురు ఆండాళ్ళు - కుండలు చేసుకుని జీవించే సానయ్య కొడుకు కూర్మయ్యని ప్రేమించి పెళ్ళి చేసుకుంటుంది. ఈ విపర్యయాలకి ఆ వృద్ధ దంపతులు ఎలా స్పందించారన్నది తర్వాతి కథ.
కవిసామ్రాట్ విశ్వనాథ సత్యనారాయణ 'వేయిపడగలు' నవలతో అనివార్యంగా పోలిక కనిపించే నవల ఈ 'సాయంకాలమైంది.' తరాల అంతరాలు, మార్పుని అంగీకరించలేక, ప్రేక్షక పాత్ర వహించే ప్రధాన పాత్రల కారణంగా 'వేయిపడగలు' గుర్తొచ్చి తీరుతుంది. నాటక, సిని రచయతగా అపార అనుభవం ఉన్న గొల్లపూడి కలం నుంచి వచ్చిన ఈ నవలలో నాటకీయత అక్కడక్కడ శ్రుతిమించింది. నవనీతం అత్యాచారం, ఆండాళ్ళు ప్రేమకథలని చిత్రించిన తీరులో నాటకీయతని చాలావరకూ తగ్గించవచ్చు. విసిగించే మరో అంశం, మితిమీరిన వ్యాఖ్యానం. కథని తన దోవన తను నడవనివ్వకుండా రచయిత పదే పదే అడ్డుపడి, వ్యాఖ్యానాలు చేయడం చాలా సందర్భాలలో పంటికింద రాయిలాగా అనిపిస్తుంది. నిజానికి వ్యాఖ్యానించదల్చుకున్న అభిప్రాయం పాఠకుల్లో కలిగించే విధంగా రాయడం, చేయి తిరిగిన రచయిత గొల్లపూడికి కష్టమేమీ కాదు.
ఇది డైరెక్ట్ నవల కాదు. 'ఆంధ్రప్రభ' వారపత్రికలో సీరియల్ గా వచ్చింది. ఒక్కసారిగా కాక, ఏవారానికి ఆ వారం రాసి ఇవ్వడం వల్ల కాబోలు, చాలాచోట్ల కంటిన్యుటీ దెబ్బతింది. ఉదాహరణకి, ప్రారంభంలో కొడుకు రాకకోసం సుభద్రాచార్యుల వారి దేహం మూడు రోజులు మార్చురీలో ఉందని రాసి, నవల మధ్యలో అంత్యక్రియలు వియ్యంకుడు జరిపినట్టుగా రాశారు. చిన్న తిరుమల, భూపతిరాజు, నవనీతం కొన్ని నెలల తేడాతో పుట్టారని రాసి, తర్వాతి సన్నివేశంలో చిన్న తిరుమలకీ నవనీతానికీ చాలా వయోభేదం ఉన్నట్టు చిత్రించడం, జయవాణిని మొదట ఇన్ఫర్మేషన్ డిపార్ట్మెంట్ లో సూపర్నెంట్ గా పరిచయం చేసి, తర్వాతి అధ్యాయాలలో ఆమెకి చదువు లేదు కాబట్టి నర్సుగా పనికి కుదిరిందని చెప్పడం...ఇవన్నీ సీరియల్ గా రాయడం వల్ల జరిగిన పొరపాట్లే అయినప్పటికీ, నవల ప్రింట్ చేసేటప్పుడు సరిదిద్ది ఉండాల్సింది.
"శ్రీ వైష్ణవ సత్సంప్రదాయ వైభవాన్ని సవివరంగా నాకు తెలియజెప్పిన పూజ్యులు శ్రీ శ్రీభాష్యం అప్పలాచార్యుల వారికీ, శ్రీ సాతులూరి గోపాల కృష్ణమాచార్యుల వారికీ..." కృతజ్ఞతలు చెప్పుకున్న గొల్లపూడి, ఆ సంప్రదాయాన్ని చిత్రించడంలోనూ తడబడ్డారు. ఉదాహరణకి, చిన్నతిరుమల వివాహ సందర్భంలో సుభద్రాచార్యుల వారికి వియ్యంకుడు 'రుద్రాక్షమాల' కానుకగా చదివిస్తాడు. శ్రీవైష్ణవులు ముట్టుకోని వాటిలో మొదటి వరుసలో ఉండేవి రుద్రాక్షలు! అలాగే, శ్రీవైష్ణవ కుటుంబాల్లో స్త్రీలు మట్టి గాజులు ధరించరు, మడికి పనికిరావని. (ఈ వివరం పంచుకున్న మిత్రులకి ప్రత్యేక ధన్యవాదాలు). అలాగే శ్రీవైష్ణవులనీ, క్షత్రియులనీ 'వారు' అని సంబోధించిన రచయిత, ఇతర వర్ణాల వారిని గురించి చెప్పేటప్పుడు 'వాడు' 'అది' అని ప్రస్తావించడం పంటి కింద రాయిలాగా అనిపిస్తుంది. వెంకటాచలానికీ, జయవాణికీ పుట్టిన విక్టోరియాని కలుపుమొక్కతో పోల్చడమూ సరికాదు.
ఇన్ని లోపాలున్నా, ఈ నవల అన్నిసార్లు చదవడానికి కారణం? మొదటగా చెప్పాల్సింది చదివించే గుణాన్ని. తర్వాత కథ, కథనాల్లో ఆర్ద్రత. నవనీతం, రేచకుడు లాంటి బలమైన పాత్రలు. ప్రతి పాత్రకీ ఓ ఐడెంటిటీ ఇవ్వడం. చిన్నా పెద్దా కలిపి ముప్ఫైకి పైగా పాత్రలున్నప్పటికీ ప్రతి పాత్రా దేనికదే ప్రత్యేకమైనది. సుభద్రాచార్యులు-వరదమ్మల పాత్ర చిత్రణలో ఆర్ధ్రత..ప్రతిసారీ ఉత్కంఠభరితంగా అనిపించే కొన్ని మలుపులు, తెలియకుండానే కళ్ళు చెమ్మగిల్లేలా చేసే కొన్ని సన్నివేశాలు..వెరసి, మనసు బాగోనప్పుడు అప్రయత్నంగా చేయి వెళ్ళే మొదటి పుస్తకం అయిపోయింది ఈ 'సాయంకాలమైంది.' ఈ నవలకి అభిమానుల సంఖ్య పెద్దదే. పీవీ నరసింహారావు, కొంగర జగ్గయ్య వంటి ప్రముఖులు గొల్లపూడిని వ్యక్తిగతంగా అభినందించగా, ప్రస్తుతం మన మధ్య లేని ఓ ప్రముఖ ఖైదీ ఈ నవల చదివి జైలు నుంచి సుదీర్ఘమైన ఉత్తరం రాయడం విశేషం.
'సాయంకాలమైంది' కి కొనసాగింపు రాసే ఉద్దేశం ఉందని ఆమధ్యన ప్రకటించారు గొల్లపూడి. తర్వాత మళ్ళీ ఏ కబురూ లేదు. అలాగే యువ దర్శకుడు ఒకరు ఆ కథని సినిమాగా తెరకి ఎక్కించే ఆలోచన చేసినట్టు సమాచారం. జ్యేష్ట లిటరరీ ట్రస్టు ప్రచురించిన ఈ నవల కాపీలు కొద్దిగా మాత్రమే ఉన్నాయి మార్కెట్లో. అచ్చు తప్పులని సవరించడంతో పాటు, కథనంలో దొర్లిన పొరపాట్లని రచయితే స్వయంగా సవరించి మరో ప్రింట్ తీసుకొస్తే బాగుంటుంది. లోపాలెన్ని ఉన్నప్పటికీ, పాఠకులని వెంటాడే నవల ఇది. (పేజీలు 179, వెల రూ.100, అన్ని పుస్తకాల షాపులు)
