వీడ్కోలు-స్వాగతం

నిన్నకాక మొన్ననే గోడలకి కేలండర్లు తగిలించినట్టు, అందుకున్న డైరీలు ఒక చోట సర్దినట్టూ ఉంది.. అప్పుడే వాటిని మార్చేసే రోజు వచ్చేసింది. గోడ మీదికి చేరేందుకు కొత్త కేలండర్ తహతహలాడుతోంది.. డైరీలు రావడం మొదలయ్యింది. చూస్తుండగానే ఒక సంవత్సరం పూర్తయిపోయి, కొత్త సంవత్సరం వచ్చేస్తోంది.

న్యూ ఇయర్ రిజల్యూషన్స్ చేసుకోవడం, నెలన్నా గడవక ముందే వాటిని మర్చిపోవడం చాలా సార్లు జరిగాక, చాలా ఏళ్ళ క్రితమే ఇంక రిజల్యూషన్స్ చేసుకోకూడదనే రిజల్యూషన్ చేసుకుని దానిని మాత్రం విజయవంతంగా అమలు చేస్తున్నాను. అనుకున్న పనిని పెండింగ్ పెట్టకుండా వీలైనంత వెంటనే చేసేసే అలవాటు వల్ల రిజల్యూషన్స్ లేమి నన్ను పెద్దగా బాధ పెట్టడం లేదు.

ఎటూ రిజల్యూషన్స్ ప్రసక్తి వచ్చింది కాబట్టి, నేను చాలా సార్లు జనవరి ఒకటి రోజున అనుకుని కొన్నాళ్ళు అమలు చేసి ఆ తర్వాత వదిలేసినా పని డైరీ రాయడం. చిన్నప్పుడేమో పెద్దవాళ్ళ కంట పడుతుందేమో అనే భయం చేత, కొంచం పెద్దయ్యాక ఉన్నది ఉన్నట్టు రాసుకోలేనేమో అనే సందేహం చేత (మరీ డైరీలో కూడా ఆత్మవంచన చేసుకోలేము కదా) డైరీ రాయడం కొనసాగించలేదు.

కొన్నాళ్ళు రాసి చించేసిన డైరీలో కొన్ని విషయాలు అప్పుడప్పుడూ గుర్తొచ్చి నవ్వు తెప్పిస్తూ ఉంటాయి.. వాటిలో కొన్ని బ్లాగ్మిత్రులతో పంచుకున్నాను 'జ్ఞాపకాలు' గా.. వెళ్ళిపోతున్న సంవత్సరం ప్రారంభంలో నేను యాదృచ్చికంగా చేసిన పని బ్లాగు ప్రారంభించడం. డైరీ రాయలేదన్న కొరత చాలా వరకూ తీరింది, ఈ బ్లాగు పుణ్యమా అని.

వ్యక్తి గత జీవితం ఎప్పటిలాగే సాగింది.. కొన్ని విజయాలు, మరి కొన్ని ఓటములు.. ఒత్తిళ్ళు, చికాకులు, మధ్య మధ్యలో మెరిసి మాయమయ్యే చిన్న చిన్న సంతోషాలు.. ఎప్పుడూ సంతోషాన్నే కోరుకోడం మన స్వార్ధం.. తను ఇవ్వదల్చుకున్న వాటిని మాత్రమే ఇవ్వడం కాలం చేసే మాయాజాలం. అన్నీ మనం అనుకున్నట్టే జరిగిపోతే ప్రపంచం తలకిందులైపోదూ??

'తలచుకుంటే కానిదేముంది?' 'ఏదీ మన చేతుల్లో లేదు..' అనే ద్వంద్వ భావాల మధ్య కాలం కరిగిపోయింది.. బహుశా జీవితపు నడక ఇలాగే ఉంటుందేమో.. వెళ్ళిపోతున్న సంవత్సరానికి వీడ్కోలు చెప్పి, కొత్తగా వస్తున్న సంవత్సరానికి స్వాగతం చెప్పాలి. మనం చెప్పక పోయినంతమాత్రాన కొత్త సంవత్సరం రాక మానదు. కానీ వస్తున్న అతిధిని ఆహ్వానించాలి.

జరగాల్సింది జగరక మానదన్న వేదాంతాన్ని కాసేపు పక్కన పెట్టి కొత్త సంవత్సరంలో అంతా మంచే జరగాలని కోరుకుందాం. ఇంటా, బయటా ఉన్న సమస్యలు ఒక్కొక్కటీ పరిష్కారమైపోతాయని ఆశిద్దాం.. నూతన సంవత్సరాన్ని మనస్పూర్తిగా ఆహ్వానిద్దాం.. బ్లాగ్మిత్రులందరికీ నూతన సంవత్సర శుభాకాంక్షలు.

'పుస్తకం' లో రాసినవి..

'పుస్తకం' లో రాసిన వ్యాసాలు వరుసగా..
రేగడివిత్తులు
అంటరాని వసంతంఅనంతంమంచుపూలవాన
వార్తల వెనుక కథ

'నవతరంగం' లో రాసినవి..

'నవతరంగం' లో ప్రచురితమైన నా వ్యాసాలు వరుసగా..
సితార
సీతారామయ్యగారి మనవరాలు
శ్రీ కనకమాలక్ష్మి రికార్డింగ్ డాన్స్ ట్రూప్
ఒకరికి ఒకరు
ఏప్రిల్ 1 విడుదల
కృష్ణవంశీ మార్కు (శశిరేఖా) పరిణయం
మేఘసందేశం
ఆనంద తాండవం
విజేత

ఓ వైవిధ్య భరితమైన కథ

"నేను ఎప్పటికైనా చూడగలనా..." అని నిరాశ పడిపోతున్న తరుణంలో చూశాను.. ఆపై చదివాను.. ఒకసారి కాదు, మళ్ళీ మళ్ళీ. ఒకప్పుడు మంచి కథలు ప్రచురించిన 'ఈనాడు ఆదివారం' లో 'బాగుంది' అనిపించిన కథ చదివి చాలా వారాలయ్యింది. కథల పోటీ ప్రకటించినప్పుడు "ఈ రకంగా అయినా మంచి కథలు చదవొచ్చు" అనుకున్నా. ప్రధమ బహుమతికి అర్హమైన కథ ఏదీ లేదని, ద్వితీయ, తృతీయ మరియు కన్సొలేషన్ బహుమతులు ప్రకటించినప్పుడు "అవి ఎలా ఉంటాయో" అన్న కుతూహలం కలిగింది.

అయితే ఆ కుతూహలాన్ని రెండు, మూడు బహుమతులు గెలుచుకున్న కథలు ఇట్టే మింగేశాయి. "అనవసరంగా ఆశలు పెంచుకున్నా.." అని నన్ను నేను తిట్టుకుంటున్న సమయంలో వచ్చిన రెండు కథలు - రెండూ కన్సొలేషన్ బహుమతికి ఎంపికయినవే - చదివినప్పుడు మళ్ళీ ఆశ్చర్యం కలిగింది. ఆ వెంటనే జడ్జిమెంటు గురించి కూసింత సందేహమూ మొదలయ్యింది. అంతలోనే "వాళ్ళ పోటీ..వాళ్ళిష్టం" అనిపించింది.

ముఖ్యంగా ఇవాల్టి సంచికలో వచ్చిన 'ఎత్తరుగుల అమెరికా వీధి ' కథ.. బహుమతి కథల్లో ఇప్పటివరకూ ప్రచురించిన వాటిలో నాకు బాగా నచ్చిన కథ. 'ఈనాడు ఆదివారం' మార్కు "పిల్లలు అమెరికా వెళ్ళిపోతే వృద్ధులైన తల్లిదండ్రులు ఒంటరిగా పడే వేదన" కథా వస్తువుని కూసింత మార్చి, ముళ్ళపూడినీ, వంశీనీ, మధ్యే మధ్యే శ్రీరమణనీ గుర్తు చేస్తూ సాగిన కథనం ఆసాంతమూ చదివించింది. పడుచు జంట చిలిపి తగువుల ద్వారా కథ చెప్పించడం ద్వారా మొనాటనీ ని బ్రేక్ చేసేందుకు ప్రయత్నించిన రచయితని మనసులోనే అభినందించేశాను. ఈ కథని ఇక్కడ చదవొచ్చు.

గతవారం వచ్చిన 'అడుగుల చప్పుడు' కథ కూడా మరీ 'కన్సొలేషన్ బహుమతి' తో సరిపెట్టాలసింది కాదు అనిపించింది. నిజానికి కథలో కూడా వస్తువు పాతదే.. చాలా సార్లు ఇదే పత్రికలో కొద్దిపాటి మార్పు చేర్పులతో వచ్చినదే. ఆకథలో కూడా ఆకట్టుకున్నది కథనమే. భార్య, భర్తల రోల్ రివర్సల్.. వాళ్ళు పడ్డ ఇబ్బందులు..ఒకరినొకరు అర్ధం చేసుకోడం.. ఇదీ కథ.. ముందుగా చెప్పినట్టు, కథ కన్నా చెప్పిన విధానం ఆకట్టుకుంది.

మొత్తం మీద ఈ పోటీ వల్ల, ముఖ్యంగా ఫలితాలలో ప్రధమ బహుమతికి అర్హమైన కథ ఏదీ లేదన్న ప్రకటన చూశాక, తెలుగులో మంచి కథల కొరత ఎంతగా ఉందో మరోసారి అర్ధమయ్యింది. నిజానికి మంచి కథలు రావడంలేదా? లేక ఈ పోటీలు మంచి కథలకి వేదికలు కాలేక పోతున్నాయా? అన్న సందేహం కూడా కలిగింది. మంచి కథలకి అందుతున్న ప్రోత్సాహం ఏపాటిది? అన్న మరో సందేహం కూడా..

ఒకప్పుడు పత్రికలు ప్రధమ బహుమతి ఇచ్చిన కథలు ఇప్పటికీ చిరంజీవులుగా ఉన్నాయి. ఇప్పుడు ప్రధమ బహుమతికి అర్హమైన కథలే లేకుండా పోయాయి. ఈ అంశాన్ని గురించి సాహిత్య రంగంలో విశేషంగా చర్చ జరగాల్సి ఉందని ఒక పాఠకుడిగా నాకు అనిపిస్తోంది. పోటీల నిర్వాహకులు సైతం మారుతున్న కాలమాన పరిస్థితులని దృష్టిలో ఉంచుకుని న్యాయ నిర్ణయం చేయాలేమో..

ఐదేళ్ళ క్రితం...

ఎప్పటిలాగే ఆరోజు కూడా తెల్లవారింది.. మామూలుగానే సమయం గడుస్తోంది. ఉన్నట్టుండి జనంలో కంగారు మొదలయ్యింది. మొదట తెలిసిన వార్త సముద్రం పొంగుతోందని. ఉప్పెన అనుకున్నాం. జరుగుతున్నది ఏమిటో ఎవరికీ అర్ధం కావడం లేదు. ఎవరికి తోచినట్టు వాళ్ళు మాట్లాడుతున్నారు. జలప్రళయం అన్నారు కొందరు, భూకంపం రావొచ్చునన్నారు మరి కొందరు. టీవీలో ఏ చానల్ తిప్పినా తెర నిండా నీళ్ళే.

జరుగుతున్న ఉత్పాతం పేరు 'సునామీ' అని తెలిసింది ఎన్డీటీవీ చూస్తున్నప్పుడే. తీర ప్రాంతాలకి హెచ్చరికలు. నదులు కూడా పొంగ వచ్చన్న వదంతులు. వార్తలకన్నా వదంతులే ఎక్కువగా వేగంగా వ్యాపిస్తాయి. సముద్ర తీరానికి చాలా దూరంగానే ఉన్నా, బంధు మిత్రుల నుంచి ఫోన్లు. క్షేమం తెలుసుకోడం కోసం. హైదరాబాద్ వచ్చేయమన్నారు ఒకరిద్దరు. ఎందుకో తెలీదు కానీ ఆ మాట వినగానే నవ్వొచ్చింది.

మధ్యాహ్నం దాటేసరికి టీవీల్లో దృశ్యాలు మొదలయ్యాయి.. ప్రకృతి విలయానికి బలయిన వాళ్ళ మృతదేహాలు చూపించడం మొదలు పెట్టారు. కన్నీరు మున్నీరుగా విలపిస్తున్న బంధువులు. ఎంతటి వాళ్ళనైనా కలచివేసే దృశ్యాలు. మరణాల సంఖ్య ఇదమిద్దంగా తెలియకపోయినా నష్టం అపారం అని చెప్పాయి, టీవీ చానళ్ళన్నీ ముక్త కంఠంతో. ఓ పక్క మరో సునామీ గురించి వదంతులు, మరో పక్క గుట్టలుగా శవాలు.. రాత్రంతా ఇవే దృశ్యాలు టీవీల్లో.

మర్నాడు ఉదయం ఏ పత్రిక చూసినా ఇదే వార్త. నేలని కరిగిస్తున్న నీళ్ళు, శవాల గుట్టల ఫోటోలు. గడిచిన వందేళ్ళలోనే అతి పెద్ద ప్రకృతి వైపరీత్యం అన్నాయి సంపాదకీయాలు. ఇలాంటి విపత్తులని ముందుగా పసిగట్టగలిగే, నష్టాన్ని తగ్గించగలిగే వ్యవస్థ అభివృద్ధి చెందలేదన్న అంశం చర్చకి వచ్చింది. బాధితుల కుటుంబ సభ్యుల, ప్రత్యక్ష సాక్షుల కథనం ఒక్కటే.. ఊహించని వైపరీత్యం అని.

సునామీ మనుషుల్లో మానవత్వాన్ని మేల్కొలిపింది. మామూలు ప్రకృతి వైపరీత్యాలకి స్పందిచని వాళ్ళు సైతం ముందుకొచ్చి విరాళాలు ఇచ్చారు. పెద్ద ఎత్తున నష్టపోయిన మత్స్యకారులకి ఇళ్ళు, వలలు అందించే ఏర్పాటు చేశారు. స్వల్పకాలిక, దీర్ఘ కాలిక సేవా కార్యక్రమాలకి రూపకల్పన జరిగింది. దీర్ఘ కాలిక ప్రాజెక్టులు ఇప్పుడు ఒక రూపు తీసుకున్నాయి.

రచయితలకి, కవులకి సునామీ ఒక రచనా వస్తువయ్యింది. ఈ మహా విషాదం నేపధ్యంగా తెలుగులో వచ్చిన కథ 'కడలూరు వెళ్ళాలి ఒక నీలిమ కోసం' ఎప్పటికీ మర్చిపోలేం. (ఈమధ్యనే 'హిమబిందువులు' బ్లాగులో ఈ కథ గురించి ఒక టపా వచ్చింది.) సునామీ దృశ్యాల్లాగే ఆ కథ కూడా చాలా రోజులు వెంటాడింది.

ఆంగ్ల పత్రిక 'ది హిందూ' ఆదివారం అనుబంధంలో వచ్చిన ఒక కథ కూడా చాలా ఆలోచింపజేసింది. ప్రకృతి విలయానికి పెద్ద ఎత్తున నష్టం జరగడానికి కారణం మనిషి అత్యాశే అన్న కాన్సెప్ట్ తో వచ్చిన కథ అది. బీచ్ కి దగ్గరగా ఇళ్ళు కట్టుకోడానికి ఏర్పాట్లు చేసుకున్న ఒక కుటుంబం తమకి నచ్చిన స్థలం కోసం రూల్స్ ని అతిక్రమించడం కథా వస్తువు. ఒక సిని గీత రచయిత అయితే 'వయస్సునామీ..' అంటూ ఏకంగా ఓ ప్రేమగీతం రాసేశాడు.

సునామీ వచ్చిన కొద్ది రోజులకి ఒక బీచ్ కి వెళ్లాను. వైపరీత్యం తాలూకు ఆనవాళ్ళు అక్కడ తాజాగా ఉన్నాయి. ఆపక్కనే సహాయ కార్యక్రమాలు మొదలయ్యాయి. సునామీ మనకి రెండు పాఠాలు నేర్పింది అనిపించింది. మొదటిది మనిషి కన్నా ప్రకృతి ఎప్పుడూ సుప్రీమే.. రెండోది మానుషుల మధ్య సంబంధాలు బలహీన పడుతున్న ప్రతిసారీ వారిని కలిపే పనికి ప్రకృతి పూనుకుంటుంది అని..

(వి)కేంద్రీకరణ

ఒక రాష్ట్రాన్ని అభివృద్ధి చేయడం అంటే కేవలం ఒక నగరాన్ని మాత్రమే అభివృద్ధి చేయడమా? ప్రస్తుతం మన రాష్ట్రం పరిస్థితి చూస్తుంటే ఈప్రశ్నకి సమాధానం అవుననే వస్తుంది. రాజధాని నగరం మినహా ఆ స్థాయిలో అభివృద్ధి చేసిన నగరం మరొకటి కనిపించదు మనకి. అభివృద్ధి కేంద్రీకరణ గత పదిహేనేళ్ళలో వేగవంతం అయ్యిందన్నది ఎవరూ కాదనలేని నిజం. ఫలితంగా రాష్ట్రంలోని మిగిలిన ప్రాంతాల నుంచి రాజధాని నగరానికి వలసలూ అదే స్థాయిలో వేగవంతం అయ్యాయి.

ఒక పక్క ఖాళీ అవుతున్న మారుమూల గ్రామాలు, మరో పక్క కిక్కిరిసిన, కిక్కిరిసిపోతూనే ఉన్న, నానాటికీ విస్తరిస్తున్నా అదే స్థాయిలో సమస్యలనీ పెంచుకుంటున్న రాజధాని నగరం. రాష్ట్రంలోని పెద్ద పారిశ్రామిక వేత్తల పెట్టుబడులు మాత్రమే కాదు, విదేశీ పెట్టుబడులూ ఒక్క రాజధానిలో మాత్రమే కేంద్రీకృతమయ్యాయి. రాజధాని నగరం కావడం వల్ల పెట్టుబడులు రావడం మొదలైతే, వాటిని ఆకర్షించేందుకు పారిశ్రామిక వాడల ఏర్పాటు, రోడ్లు, విద్యుత్ సౌకర్యం తదితర వనరుల అభివృద్ధి మొదలయ్యింది.

అభివృద్ధి కేంద్రీకరణ వల్ల కలగబోయే దుష్ఫలితాలను గురించి సామాజిక శాస్త్రవేత్తలు ఎప్పటికప్పుడు హెచ్చరిస్తూనే ఉన్నారు. అయినప్పటికీ అధికారం లో ఉన్నవాళ్ళు తాము చేయదల్చుకున్నది చేశారు. వారి చర్యల ఫలితాలు ఒక్కొక్కటిగా వెలుగు చూస్తున్నాయి. జనాభా పెరుగుదల కారణంగా వనరుల కొరత, కనీస సౌకర్యాల కొరత, పెరిగిన మురికి వాడలు, శాంతిభద్రతల సమస్య..ఇలా చెప్పుకుంటూ పోతే ఈ జాబితాకి అంతు లేదు.

రాష్ట్రంలో రాజధాని నగరం మినహా, ఏ ఇతర నగరమూ పెట్టుబడులకి అనువుగా లేదా? ఈ ప్రశ్నకి సమాధానం 'కాదు' అనే చెప్పాలి. పారిశ్రామిక అభివృద్ధికి కావాల్సిన కనీస వనరులు భూమి, నీరు, మానవ వనరులు, శాంతి భద్రతలతో కూడిన వాతావరణం ఇంకా అనుకూలమైన రవాణా సౌకర్యాలు. ఇలా చూసినప్పుడు రాష్ట్రంలోని చాలా ప్రాంతాలు పెట్టుబడులకి అనుకూలంగా ఉన్నాయి. ఉదాహరణగా చెప్పాలంటే రాజధాని తర్వాత ప్రధాన నగరాలుగా చెప్పబడుతున్న విశాఖపట్నం, విజయవాడ నగరాలు, తిరుపతి పట్టణం పెట్టుబడులకి అనుకూలమే.

ఈ మూడు ప్రాంతాలలోనూ విశాఖ లో పారిశ్రామిక అభివృద్ధి ఈ మధ్యకాలంలోనే ఊపందుకుంది. మొదటినుంచీ పారిశ్రామిక నగరమే అయినా, ఇప్పుడు విదేశీ పెట్టుబడులని ఆకర్షించడం లో రాజధానితో పోటీ పడుతోంది ఈ నగరం. భూములు అందుబాటులో లేకపోవడం, ఖరీదు చుక్కలని అంటడం విజయవాడ నగరంలో పరిశ్రమలు అభివృద్ధి చేయడానికి సమస్య అంటున్నారు. నిజానికి ఈ నగరం నుంచి పొరుగు రాష్ట్రాలకి నేరుగా రవాణా సౌకర్యాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి.

పాలకుల దృష్టిలో తిరుపతి ఇప్పటికీ ఒక యాత్రా స్థలం మాత్రమే. అటు బెంగుళూరుకీ, ఇటు చెన్నై కి మధ్యలో ఉన్న ఈ పట్టణంలో పరిశ్రమల స్థాపనకి, అభివృద్ధికి ప్రధాన సమస్య నీటి సరఫరా. దశాబ్దాలుగా పెండింగ్ లో ఉన్న తెలుగుగంగ ప్రాజెక్టు పూర్తయితే ఈ సమస్య పరిష్కారం అయ్యే అవకాశం ఉంది. కేవలం ఈ ప్రాంతాలు మాత్రమే కాదు, తృతీయ శ్రేణి పట్టణాలలో సైతం సౌకర్యాలని మెరుగు పరచడం ద్వారా పెట్టుబడులని ఆకర్షించి ఆయా ప్రాంతాలని అభివృద్ధి చేయొచ్చు. పాలసీ మేకర్స్ కి చిత్తశుద్ధి ఉంటే ఇది అసాధ్యమేమీ కాదు.

నాయికలు-అరుణ

"నేను ప్రకాశాన్ని పెళ్లి చేసుకుంటాను.. అప్పుడు నేను స్వేచ్ఛగా ఉండొచ్చు.." అంటుందో ఇరవై రెండేళ్ళ అమ్మాయి తన స్నేహితురాలితో. "అందరూ పెళ్లి చేసుకుంటే స్వేచ్ఛ పోతుందని గోల పెడుతుంటే, నువ్వు స్వేచ్ఛ కోసం పెళ్లి చేసుకుంటానంటే నవ్వు రాదూ.." అంటుందా స్నేహితురాలు, నవ్వాపుకుంటూ. మూడేళ్ళ సంసార జీవితం తర్వాత, ఓ పాపకి తల్లైన రెండేళ్ళకి, స్నేహితురాలి మాటలు అర్ధమవుతాయి ఆమెకి. ఆమె పేరు అరుణ.

తెలుగు పాఠకులకి వోల్గా గా పరిచయమైన పోపూరి లలిత కుమారి ఇరవై రెండేళ్ళ క్రితం రాసిన 'స్వేచ్ఛ' నవలలో నాయిక అరుణ. మధ్య తరగతి అమ్మాయి. ఇంట్లో తల్లి, తండ్రి, అన్న వదిన, చివరికి తల చెడి వాళ్ళ పంచన చేరిన మేనత్త అందరూ ఆమెని కట్టడి చేసేవాళ్ళే. ఆమె ఏ పని చేయాలన్నీ వీళ్ళందరి అనుమతీ తీసుకోవాల్సిందే. తండ్రికి ఆమెకి పెళ్లి చేసే ఆర్ధిక స్తోమతు లేకపోవడం వల్ల కష్టపడి ఎమ్మే చదవ గలిగింది అరుణ. అప్పుడే యూనివర్సిటీ లో పరిచయమై ప్రాణ స్నేహితురాలిగా మారింది ఉమ. అప్పటి స్నేహితుడు ప్రకాశం, తర్వాత ఆమెకి భర్తగా మారాడు.

చిన్నప్పటినుంచీ తను ఖర్చు పెట్టే ప్రతి పైసాకీ ఇంటిల్లపాది నుంచీ అనుమతి సంపాదించాల్సి రావడం వల్ల, ఆర్ధిక స్వాతంత్రం విలువ చిన్న వయసులోనే అర్ధమవుతుంది అరుణకి. అందుకే ఏదైనా ఉద్యోగం వచ్చేవరకూ పెళ్లి మాట తలపెట్ట వద్దంటుంది, అప్పటికే ఉద్యోగస్తుడైన ప్రకాశాన్ని. ఒక కాలేజీలో తెలుగు లెక్చరర్ గా చేరిన నెల్లాళ్ళకి, ఇంట్లో వాళ్లకి చెప్పకుండా ప్రకాశాన్ని రిజిస్టర్ మ్యారేజ్ చేసుకుంటుంది అరుణ. పుట్టింటితో సంబంధాలు శాశ్వతంగా తెగిపోతాయి ఆమెకి. స్నేహితురాలు ఉమ పై చదువుల కోసం వెళ్తుంది.

కాలం గడుస్తున్న కొద్దీ ప్రకాశం అర్ధం కావడం మొదలుపెడతారు అరుణకి. తామిద్దరి మధ్యా ఉన్న భేదం కూడా తెలుస్తూ ఉంటుంది ఆమెకి. అరుణ కేవలం తను, తన సంసారం అనుకుంటూ ఉండలేదు. జీతాల కోసం చేసే ఉద్యమం కావొచ్చు, బాధార్తుల జీవితాలని వెలుగులోకి తెచ్చే పత్రిక కావొచ్చు, వాటిలో పనిచేయడంలో ఆనందం, తృప్తీ లభిస్తాయి ఆమెకి. సంఘం లో ఉన్న సమస్యలకి తాను బాధ్యుడిని కాదు కాబట్టి, వాటి పరిష్కారంతో తనకి సంబంధం లేదంటాడు ప్రకాశం.

జీవితాన్ని కాచి వడపోసిన అత్తగారు కమలమ్మ పెద్ద అండ అరుణకి. కేవలం పాపని చూసుకోడమే కాదు, అరుణకి కావాల్సిన మానసిక స్థైర్యం కూడా ఇస్తూ ఉంటుందామె. కొడుకూ, కోడలూ కీచులాడుకుంటూ ఉండకూడదన్నది ఆమె కోరిక. ఇద్దరికీ చెప్పలేక సతమతమవుతూ ఉంటుంది. అప్పుడప్పుడూ ఉమ రాసే ఉత్తరాలు పెద్ద ఊరట అరుణకి. 'వెలుగు' అనే పత్రిక కోసం అరుణ నెలకి వందరూపాయలు చందా ఇవ్వడం, ఆ పత్రిక కోసం సమాచారం సేకరించి వ్యాసాలు రాయడం అస్సలు నచ్చదు ప్రకాశానికి. ఆ పనిలో యెంతో ఆనందం దొరుకుతుంది అరుణకి.

"పెళ్ళయితే ఇప్పుడు మీ ఇంట్లో వాళ్ళందరి పాత్రలనూ ప్రకాశమే పోషిస్తాడేమో.." అని ఒకప్పుడు ఉమ అన్న మాటలు గుర్తొస్తాయి అరుణకి. నిజానికి అరుణ దృష్టిలో ప్రకాశం చాలామంది మగవాళ్ళకన్నా మంచివాడు. కానీ సమస్య ఎక్కడ వస్తుందంటే తను చేసేవి అతనికి నచ్చవు, అతనికి నచ్చేట్టుగా తను ఉండలేదు.. ఉంటే స్వేచ్ఛకి అర్ధం ఉండదు. తమ ఇద్దరి దారులూ వేరన్న విషయం అర్ధం కాగానే అరుణ ఎలాంటి నిర్ణయం తీసుకుందన్నది ఈ నవల ముగింపు.

'చతుర' నవలల పోటీలో ప్రధమ బహుమతి గెలుచుకున్న ఈ నవల అప్పట్లో ఒక సంచలనం. ఎన్నో వివాదాలకి కేంద్ర బిందువు. ప్రగతిశీల ఉద్యమాల్లో పనిచేసే మగవాళ్ళు తమ ఇంటి స్త్రీలని మిగిలిన అందరు మగవాళ్ళ లాగే చూస్తారనీ, తమతో పని చేసే స్త్రీల ఇబ్బందులని ఏమాత్రం పట్టించుకోరనీ రాయడం సహజంగానే చాలామందికి కోపం తెప్పించింది.

కథా వస్తువుతో పాటు, రచయిత్రి వ్యక్తిగత జీవితం కూడా చర్చల్లోకి వచ్చింది. వోల్గా రచనల్లో ఎక్కువ సార్లు పునర్ముద్రణలు పొందిన నవల బహుశా ఇదే. తనకి నచ్చినట్టుగా జీవించాలనుకున్న ఒక సాధారణ స్త్రీకి పరిస్థితులు ఎలాంటి పాఠాలు నేర్పుతాయన్నది సమగ్రంగా చిత్రించిన నవల 'స్వేచ్ఛ.' (స్వేచ్ఛ ప్రచురణలు, పేజీలు 155, వెల రూ. 60 అన్ని ప్రముఖ పుస్తకాల షాపులు)

కలల అలజడి

కల.. నిద్ర లేవగానే నెమరువేసుకునే ఒక జ్ఞాపకం.. అసలు కలలు ఎందుకు వస్తాయి? నిజానికి ఇదో పెద్ద టాపిక్.. పెద్ద పెద్ద శాస్త్రవేత్తలంతా సుదీర్ఘ పరిశోధనలు చేసి చాలా పుస్తకాలు రాశారు. మానవ మనస్తత్వానికీ, కలలకీ ఉన్న సంబంధాన్ని విశ్లేషించారు.. ఒక మనిషికి వచ్చే కలలని బట్టి ఆ వ్యక్తి ఎలాంటి వాడో తెలుసుకునే సిద్ధాంతాలు రూపు దిద్దారు.. ఇదంతా హైలీ ఇంటలెక్చువల్ పీపుల్ కి సంబంధించిన విషయం.

కానీ కలలు కేవలం మేధావి వర్గానికి మాత్రమే సంబంధించిన విషయం కాదు. నిద్రపోయే ప్రతి జీవికీ.. అవును ప్రతి జీవికీ..కలలు వస్తాయి. కొన్ని అందమైనవి, మరికొన్ని భయపెట్టేవి. "నిద్రలో అందమైన కలొస్తే మేలుకోం.. ఆ కలని ఆస్వాదిస్తాం. అదే పీడ కలొస్తే.. నిద్ర మేల్కొంటాం," అంటుంది 'గమ్యం' సినిమాలో సరస్వతి పాత్ర. కథానాయకుడు అభిరాం కి నాయిక జానకి గురించి చెప్పేటప్పుడు ఆమె కలని ఉదహరిస్తుంది. పీడకల మనిషిని హెచ్చరిస్తుంది అంటుంది.

నిజమే కదా.. అందమైన కలొస్తే మళ్ళీ మళ్ళీ అదే కల రావాలని కోరుకుంటాం. ఎప్పుడు ఆ కల వస్తునా అని ఎదురు చూస్తాం. అదే పీడకల అయితే మళ్ళీ రాకపోతే బాగుండు అనుకుంటాం.. కొండొకచో వస్తుందేమో అని భయపడటం. చాలా ఏళ్ళ క్రితం నాకో పీడ కల వచ్చింది.. ఒకరోజు, రెండు రోజులు కాదు.. దాదాపు సంవత్సరం పాటు తరచూ వచ్చేది. ప్రతి సారీ కల చివర్లో హఠాత్తుగా మెలకువ రావడం, మంచినీళ్ళు తాగి నిద్రకి ఉపక్రమించడం..

అప్పట్లో మాటల సందర్భంలో ఒక మిత్రుడికి ఈ కల గురించి చెప్పాను. సిగ్మండ్ ఫ్రాయిడ్ సిద్ధాంత కోణం నుంచి ఆయన నా కలని విశ్లేషించిన తీరు చూశాక, ఇంకెప్పుడూ ఏ కల గురించీ ఎవరితోనూ చర్చించ కూడదని నిర్ణయించేసుకున్నాను. ఇంతకీ ఆ కల రావడం ఉన్నట్టుండి ఆగిపోయింది. ఇప్పుడు రమ్మన్నా రావడం లేదు. కల రావడం, రాకపోవడం మన చేతుల్లో లేదు కదా. చిన్నప్పుడు నేను చదివిన కథలు కలల్లోకి వచ్చేవి.

ఐదో తరగతి లో ఉండగా అనుకుంటా, ఒక కథ చదివి జ్వరం తెచ్చుకున్నా.. (కథ ఇప్పటికీ లీలగా గుర్తుంది, మామూలు కథే.. అప్పుడు సరిగా అర్ధం కాలేదు) చేసిన పొరపాటు ఏమిటంటే, డాక్టరు గారు ప్రేమగా మాట్లాడుతుంటే కథ చదివి భయపడ్డ విషయం చెప్పేశాను. ఫలితంగా పబ్లిగ్గా కథలు చదివే అవకాశం చాలా రోజులపాటు కోల్పోయాను. రహస్యంగా చదవడం, దొరికిపోవడం, దెబ్బలు తినడం..అదంతా వేరే కథ.

పొరుగూరు హైస్కూలికి నడుచుకుంటూ వెళ్లి వచ్చేటప్పుడు, చెప్పుకోడానికి కథలేమీ లేకపొతే మాకొచ్చిన కలల గురించి చెప్పుకునే వాళ్ళం. అప్పట్లో అందరికీ లెక్కల మేష్టారు, డ్రిల్లు మేష్టారు ఎక్కువగా కలలోకి వచ్చే వాళ్ళు. కాలేజీ రోజుల్లో కూడా కొన్ని కలలు చెప్పుకోడానికి భలే వీరోచితంగా ఉండేవి. నాకు ఏదైనా సినిమా బాగా నచ్చితే అది మొత్తం కలలోకి వచ్చేస్తుంది, డైలాగులు, సంగీతంతో సహా.. కానీ ఎప్పుడైనా మధ్యలో మెలకువ వస్తే, ఇక కల అక్కడితో ఆగిపోతుంది.

మనం బాగా మానసిక ఒత్తిడికి గురయినప్పుడు పీడకలలు వస్తాయని, సంతోషంగా ఉన్నప్పుడు అందమైన కలలు వస్తాయని నా చిన్న పరిశీలన. ఒకే కల రిపీట్ కావడం అన్నది పీడకలల విషయంలో జరిగినంత తరచుగా అందమైన కలల విషయంలో జరక్క పోవడం ఒక విషాదం. కల్లోకొచ్చిన పిల్లని హీరో ప్రేమించి పెళ్లి చేసుకోడం అన్నది వెండితెరకి సూపర్ హిట్ ఫార్ములా అయి కూర్చుంది.. సినిమా నాయికా నాయకులది ఏంపోయింది.. విదేశాల్లో డ్యూయెట్లు పాడుకుంటున్నట్టు కలగనేస్తారు.. ఖర్చు నిర్మాతదే కదా పాపం.

ఇక కలల మీద వచ్చిన సినిమా పాటలకైతే కొదవే లేదు. ఒకటా రెండా.. ఎన్నని చెప్పాలి? ప్రేమ గీతమైనా, విరహ గీతమైన కల అనేది ఒక కరిగిపోని కవితా వస్తువు సిని గేయ రచయితలకి.. "కలల అలజడికి నిద్దుర కరవై.. అలసిన దేవేరి అలమేలు మంగకీ.. తెలవారదేమో స్వామీ.." అని 'శ్రుతిలయలు' సినిమా కోసం సిరివెన్నెల సీతారామ శాస్త్రి రాసిన పాటని అన్నమాచార్య కీర్తన అనుకుంటారు చాలామంది. జేసుదాసు పాడిన విధానం ముఖ్యంగా 'కలల అలజడికి' అని పలికే విధానం నాకు బాగా ఇష్టం.. ఇవీ కలల గురించి కొన్ని కబుర్లు.

కథ రాశాను..

అవును.. మొదటిసారిగా ఒక కథ రాశాను.. నిజానికి ఇది నా బాల్య జ్ఞాపకాల సమాహారం.. గతం లో ఒకటి రెండు జ్ఞాపకాల టపాలు చదివిన బ్లాగ్మిత్రులు కథ రాయమంటూ సూచించినా ఆ దిశగా ప్రయత్నం చెయ్యలేదు.. నా చిన్నప్పటి నేస్తం వెంకాయమ్మ గారి గురించి వివరంగా ఒక టపా రాయాలని ఎప్పటినుంచో ఉంది. ఆ జ్ఞాపకాలన్నీ గుది గుచ్చి ఒక చోట చేర్చి 'బెల్లం టీ' పేరుతో 'పొద్దు' కి పంపాను. 'కథ' వర్గం లో నా రచనని ప్రచురించిన జాల పత్రిక 'పొద్దు' వారికీ, నన్ను ప్రోత్సహించిన ఆ పత్రిక సంపాదక వర్గ సభ్యులు, బ్లాగరి 'చదువరి' గారికీ నా కృతజ్ఞతలు. నా టపాలు చదివి తమ విలువైన అభిప్రాయాలు చెబుతున్న బ్లాగు మిత్రులందరికీ ప్రత్యేక ధన్యవాదాలు.

*     *     * 

"బాబూ.. మొహం కడుక్కుని రా. తల దువ్వుతాను. నాన్నగారు నిన్ను వెంకాయమ్మ గారింటికి తీసుకెళ్తారుట..." తల దువ్వించుకోవడం నాకు చాలా చిరాకైనా పనైనా, ఆ చివరి మాటలు వినగానే మంత్రించినట్టుగా నూతి దగ్గరకి పరిగెత్తే వాడిని చిన్నప్పుడు, మొహం కడుక్కోడం కోసం. వెంకాయమ్మ గారింటికి వెళ్ళడం అంటే ఒక చిన్న సైజు పండుగ అప్పట్లో.

బెల్లం పాకం తో చుట్టిన జీడిపప్పు ఉండలు, బెల్లం పూతరేకులు, గోర్మిటీలు, మడత కాజాలు.. వీటిలో కనీసం రెండు రకాల మిఠాయిలని ఇత్తడి పళ్ళెంలో పెట్టి అందిస్తారా.. అవి తినడం పూర్తి కాకుండానే ఓ పేద్ద ఇత్తడి గ్లాసు నిండా నురుగులు నురుగులుగా బెల్లంటీ ఇచ్చేస్తారు. మనం ఇంకేమీ అనడానికి ఉండదు. బుద్ధిగా తాగేయ్యడమే.. పైగా నాన్న కూడా 'వద్దు' అనరు.

రెండు చేతులతోనూ గ్లాసుని గట్టిగా పట్టుకుని, ఊదుకుంటూ తాగుతుంటే బెల్లంటీ ఎంత బాగుంటుందంటే.. ఆ రుచి వర్ణించడానికి రాదు. తియ్యగా, వగరుగా, అదోలాంటి వాసనతో.. అంత పేద్ద గ్లాసు చూడగానే అస్సలు తాగ గలమా? అనుకుంటాం.. కానీ తాగుతుంటే ఇంకా తాగాలని అనిపిస్తుంది.. మన ఇంట్లో పాలు తాగినట్టు బెల్లంటీ చివరి చుక్కవరకూ తాగ కూడదు.. ఎందుకంటే గ్లాసు అడుగున నలకలు ఉంటాయి.. అందుకని కొంచం వదిలెయ్యాలి.

వెంకాయమ్మ గారు.. మా ఊళ్ళో పరిచయం అక్కర్లేని పేరు. ఆవిడ మామూలుగా మాట్లాడిందంటే నాలుగు వీధులు వినిపిస్తుంది.. ఇంక కోపం వచ్చిందంటే ఊరంతటికీ వినిపించాల్సిందే. యాభయ్యేళ్లు పైబడ్డ మనిషైనా అంత వయసులా కనిపించేది కాదు. నల్లని నలుపు, చెయ్యెత్తు మనిషి.జరీ నేత చీర,ఐదు రాళ్ళ ముక్కు పుడక, బేసరి, చెవులకి రాళ్ళ దిద్దులు, మెడలో నాంతాడు, చంద్రహారాలు, కంటె, కాసుల పేరు, చేతులకి అరవంకీలు, గాజులు, కాళ్ళకి వెండి కడియాలు, పట్టీలు..ఆవిడ పేరంటానికి వచ్చిందంటే సాక్షాత్తూ లక్ష్మీదేవి నడిచొచ్చినట్టు ఉందని అనేది అమ్మ. వీటిలో సగం నగలు నిత్యం ఆవిడ వంటిమీద ఉండాల్సిందే.. మా ఊరి గుళ్ళో అమ్మవారి మెడలో మంగళ సూత్రాల తర్వాత, మళ్ళీ అంత పెద్ద సూత్రాలు ఆవిడ మెడ లోనే చూశాను నేను.

వాళ్ళ ఇల్లు చూస్తే కోనసీమ మొత్తాన్ని చూసేసినట్టే. వీధివైపు కొబ్బరి చెట్లు. మల్లె పొదలు, జాజితీగలు, బంతి, కనకాంబరం మొక్కలు. దాటి లోపలి వెళ్తే పేద్ద పెంకుటిల్లు. పెరటి వైపున వంటకి ఇంకో చిన్న వంటిల్లు. ఓ పక్కగా కోళ్ళ గూడు, మరో పక్క వంట చెరకు. కాస్త దూరంలో నుయ్యి. నూతి గట్టుని ఆనుకుని వాళ్ళ కొబ్బరి తోట, కొంచం ముందుకెళ్తే వాళ్ళదే వరి చేను. ఈవిడ వంటగదిలో నుంచి కేకేసిందంటే పొలంలో కూలీలు ఉలిక్కి పడి, మాటలు ఆపి పని మొదలు పెట్టాల్సిందే.

నేనూ, నాన్నా ఎప్పుడు వెళ్ళినా వాళ్ళ పెరటి అరుగు మీద కూర్చునే వాళ్ళం. ఆవిడ వంట ఇంట్లో పని చేసుకుంటూనే, ఓ పక్క నాన్నతో మాట్లాడుతూ మరో పక్క పొలంలో పనిచేసే కూలీల మీద అజమాయిషీ చేసేది. చిన్నప్పుడు నన్ను 'మనవడా' అనీ, నేను కొంచం పెద్దయ్యాక 'మనవడ గారా..' అనీ పిలిచేది. నేనేమో ఆవిణ్ణి మరీ పసితనంలో 'వెంకాయమ్మా..' అనీ కొంచం జ్ఞానం వచ్చాక 'నానమ్మ గారూ..' అనీ పిల్చేవాడిని. నాన్నని 'అబ్బాయి' అనీ అమ్మని 'కోడలు గారు' అనీ అనేది. నేనంటే భలే ముద్దు ఆవిడకి.

మా ఊరివాడైన నరసింహ మూర్తి గారిని పెళ్లి చేసుకుని తన పన్నెండో ఏట మా ఊరికి కాపురానికి వచ్చిందట వెంకాయమ్మ గారు. ఆవిడ పుట్టిల్లు మా ఊరికి నాలుగైదు ఊళ్ళు అవతల ఉన్న మరో పల్లెటూరు. జీడి తోటలకీ, మావిడి తోటలకీ ప్రసిద్ధి. కలిగినింటి ఆడపడుచు కావడంతో భూమి, బంగారం బాగానే తెచ్చుకుందని మా ఇంట్లో అనుకునే వాళ్ళు. ఆవిడ వచ్చాకే నరసింహ మూర్తి గారికి దశ తిరిగిందిట. ఆయన స్వతహాగా అమాయకుడు. కష్టపడతాడు కానీ, వ్యవహారం బొత్తిగా తెలీదు.

నలుగురు పిల్లలు బయలుదేరగానే ఇంటి పెత్తనం మొత్తం వెంకాయమ్మగారు తన చేతుల్లోకి తీసుకుందిట. వాళ్లకి ఆరుగురు ఆడపిల్లలు, ఒక్కడే మగపిల్లాడు. మొదటి నుంచీ ఆవిడకి ఆడపిల్లలంటే చిన్నచూపు, ఆస్తి పట్టుకుపోతారని. కొడుకంటే విపరీతమైన ప్రేమ. ఆవిడ పెత్తనం తీసుకున్నాక అప్పటివరకు ఖాళీగా పడున్న పోరంబోకు భూమిని మెరక చేసి కొబ్బరితోట గా మార్చింది. ఉన్న పొలానికి తోడు, మరికొంత పొలం కౌలుకి తీసుకుని వరి, అపరాలు పండించడం మొదలు పెట్టింది. పాడికి పశువులు, గుడ్లకి కోళ్ళు సర్వకాలాల్లోనూ ఇంట్లో ఉండాల్సిందే.

చివరి సంతానానికి నీళ్ళూ, పాలూ చూడడం అయ్యేసరికి పెద్ద కూతురి పిల్లలు పెళ్ళికి ఎదిగొచ్చారు. అంత సంసారాన్నీ ఈదుతూనే ఊరందరికన్నా ముందుగా తన ఇల్లంతా గచ్చు చేయించింది వెంకాయమ్మ గారు. "ఎదవ కోళ్ళు.. కొంపంతా నాసినం చేసి పెడతన్నాయి..వందలు తగలేసి గచ్చులు సేయించినా సుకం లేదు" అని విసుక్కుందోసారి. "మరెందుకు కోళ్ళని పెంచడం? తీసేయొచ్చు కదా?" అని నేను జ్ఞానిలా సలహా ఇచ్చాను, ఆవిడ పెట్టిన లడ్డూ కొరుక్కుంటూ.

"మీ మావలొచ్చినప్పుడు కోడి గుడ్డట్టు కంచంలో ఎయ్యకపోతే మీ అత్తలు ముకం మాడ్సరా నాయినా? ఈటిని తీసేత్తే గుడ్లెక్కడినుంచి అట్రాను?" అని అడిగిందావిడ. "మా ఆడపడుచుల చేత ఇల్లలికించారు.. మా తోటికోడలు కష్ట పడకూడదని గచ్చులు చేయించేశారు అత్తగారు" అని వేళాకోళం చేసింది అమ్మ. ఊళ్ళో వాళ్ళు ఆవిడ నోటికి జడిసినా, ఏదైనా అవసరం వచ్చినప్పుడు మొదట తొక్కేది ఆవిడ గడపే. ఇంటికి వచ్చిన వాళ్ళని వట్టి చేతులతో పంపదని పేరు. "అవసరం రాబట్టే కదా మన్ని ఎతుక్కుంటా వచ్చారు.. మనకి మాత్తరం రావా అవసరాలు?" అనేది ఆవిడ.

పొలం పనుల రోజుల్లో వాళ్ళిల్లు పెళ్ళివారిల్లులా ఉండేది. పెరట్లో గాడి పొయ్యి తవ్వించి పెద్ద పెద్ద గంగాళాల్లో ఉప్మా వండించేది.. ఓ పెద్ద ఇత్తడి బిందెలో బెల్లం టీ మరుగుతూ ఉండేది. "కడుపు నిండా ఎడతాది.. మారాత్తల్లి" అనుకునే వాళ్ళు కూలీలు. పని కూడా అలాగే చేయించేది. గట్టున నిలబడి అజమాయిషీ చేయడమే కాదు, అవసరమైతే చీరని గోచీ దోపి పొలంలోకి దిగిపోయేది. సాయంత్రానికి కూలీ డబ్బులు చేతిలో పెట్టి పంపించేది. "ఆళ్ళని తిప్పుకుంటే మనకేవన్నా కలిసొత్తాదా" అంటూ.

వెంకాయమ్మ గారికి భక్తి ఎక్కువే. కార్తీక స్నానాలకీ, మాఘ స్నానాలకీ సవారీ బండి కట్టించుకుని గోదారికి బయలుదేరేది. ఎప్పుడైనా సినిమా చూస్తే అది భక్తి సినిమానే అయ్యుండేది. ఆవిడ సవారీబండి కట్టించిందంటే అది మా ఇంటి ముందు ఆగాల్సిందే. మేము బండిలో కూర్చోవాల్సిందే. నాన్నని నోరెత్తనిచ్చేది కాదు. "ఆయమ్మని నువ్వూ ఎక్కడికీ తీస్కెల్లక, నన్నూ తీసుకెళ్ళనివ్వక.. ఎట్టా నాయినా?" అని గదమాయించేది.

ఎప్పుడైనా నాన్న ఊరికి వెళ్ళాల్సి వచ్చి, ఇంట్లో మేము ఒక్కళ్ళమే ఉండాల్సి వస్తే రాత్రులు మాకు సాయం పడుకోడానికి వచ్చేది ఆవిడ. పనులన్నీ ముగించుకుని ఏ పదింటికో తలుపు తట్టేది. "ఉడుకు నీల్లతో తానం చేసొచ్చాను కోడలగారా.. మా మనవడు సెవటోసన అనకుండా" అనేది. అది మొదలు అమ్మా, ఆవిడా అర్ధ రాత్రివరకూ కష్టసుఖాలు కలబోసుకునే వాళ్ళు. నేను నిద్రపోయానని నిశ్చయం చేసుకున్నాక, ఆవిడ బయటికి వెళ్లి అడ్డ పొగ పీల్చుకుని వచ్చేది. నాకు తెలిస్తే నవ్వుతానని ఆవిడ భయం. నాకు తెలిసినా తెలీనట్టు నటించే వాడిని. ఆవిడ సాయానికి వచ్చినప్పుడు అమ్మ నిద్రపోయేది కాదు. దొంగాడెవడైనా వెంకాయమ్మ గారి నగల మీద కన్నేసి, ఆవిడ మా ఇంట్లో ఉండగా పట్టుకుపోతే ఆ పేరు ఎప్పటికీ ఉండిపోతుందని అమ్మ భయం.

నాకు జ్వరం వస్తే టీ కాఫీలు తరచూ ఇమ్మని చెప్పేవారు డాక్టరు గారు. నేనేమో బామ్మ తాగే కాఫీ అయినా, వెంకాయమ్మ బెల్లం టీ అయినా కావాలని గొడవ చేసేవాడిని. అమ్మకేమో అంతబాగా చేయడం వచ్చేది కాదు. ఒక్కోసారి వారం పదిరోజుల వరకూ జ్వరం తగ్గేది కాదు. అలాంటప్పుడు ఖాళీ చేసుకుని నన్ను చూడ్డానికి వచ్చేది వెంకాయమ్మ గారు. "వెంకాయమ్మ ఇచ్చే టీ లాంటిది కావాలని గొడవ చేస్తున్నాడు మనవడు. నాయనమ్మగారు ఏం మందు కలిపి ఇస్తారో మరి" అనేది అమ్మ.

"అదేవన్నా బాగ్గెవా బంగారవా నాయినా.. మీ సిన్నత్త సేత అంపుతానుండు.." అనడమే కాదు, మర్చిపోకుండా వాళ్ళ చిన్నమ్మాయికిచ్చి పంపేది. ఎప్పుడు జ్వరం వచ్చినా "వెంకాయమ్మ బెల్లం టీ తాగితే కానీ నీ జ్వరం తగ్గదురా" అని ఏడిపించేది అమ్మ. టీ ఒక్కటేనా? పత్యం పెట్టే రోజున వాళ్ళ పెరట్లో బీరకాయలో, ఆనపకాయో ఎవరో ఒకరికి ఇచ్చి పంపేది.

ఆడపిల్లలకి పెళ్ళిళ్ళు కాగానే వాళ్ళ అబ్బాయికి సంబంధాలు చూడడం మొదలు పెట్టింది వెంకాయమ్మ గారు. అతనికి పెద్దగా చదువు అబ్బలేదు.వ్యవసాయం పనులు గట్టుమీద నిలబడి అజమాయిషీ చేయడం కూడా అంతంతమాత్రం. వెంకాయమ్మ గారు బలపరిచిన ఆస్తి పుణ్యమా అని సంబంధాలు బాగానే వచ్చాయి. ఆవిడ అన్నలే పిల్లనిస్తామని ముందుకొచ్చారు.ఇద్దరు ముగ్గురు ఆడపిల్లలున్న ఇంటి నుంచి కోడల్ని తెచ్చుకుంటే కొడుక్కి ముచ్చట్లు జరగవని తన తమ్ముడి ఏకైక కూతురితో కొడుకు పెళ్ళికి ముహూర్తం పెట్టించింది.

ఆవిడ పుట్టిన ఊళ్ళో, పుట్టింట్లోనే కొడుకు పెళ్లి. మా ఊరి నుంచి ఎడ్ల బళ్ళు బారులు తీరాయి. కేవలం మాకోసమే ఒక సవారీ బండి ఏర్పాటు చేసింది వెంకాయమ్మ గారు. పెళ్లింట్లో మాకు ప్రత్యేకమైన విడిది.. మాకు కావలసినవి కనుక్కోడానికి ప్రత్యేకంగా ఒక మనిషి. అంత సందట్లోనూ ఆవిడ మమ్మల్ని. మర్చిపోలేదు. మధ్యలో తనే స్వయంగా వచ్చి ఏం కావాలో కనుక్కుంది. పుట్టి బుద్దెరిగిన ఆ పదేళ్ళ లోనూ అంతటి పెళ్లి నేను చూడలేదు. పెళ్లి కాగానే ముత్యాల పల్లకీలో ఊరేగింపు. పల్లకీ మా ఊళ్లోకి రాగానే కొడుకునీ, కోడలినీ మా ఇంటికి తీసుకొచ్చింది ఆవిడ.

ఆవిడ కోరుకున్నట్టే అల్లుడిని బంగారంతో ముంచెత్తడమే కాక, కొత్త మోటారు సైకిల్ కొనిచ్చాడు మావగారు. మా ఊళ్ళో కొత్త మోటర్ సైకిల్ నడిపిన మొదటి వ్యక్తి వెంకాయమ్మ గారి అబ్బాయే. మూడు బళ్ళ మీద సామాను వేసుకుని కాపురానికి వచ్చింది కొత్త కోడలు.పందిరి మంచం, అద్దం బల్లా, బీరువా.. ఇలా.. అందరిలా ఊరికే ఒక లడ్డూ, మైసూరు పాక్, అరటిపండూ కాకుండా సారె కూడా ఘనంగా తెచ్చుకుంది. మొత్తం తొమ్మిది రకాల మిఠాయిలు. ఊరందరూ చాలా గొప్పగా చెప్పుకున్నారు. పుట్టింటికి వెళ్ళినప్పుడల్లా అన్ని మిఠాయిలు సారె తెచ్చుకునే అమ్మాయినే పెళ్లి చేసుకుంటానని అమ్మకి కచ్చితంగా చెప్పేశాను.

నేను పొరుగూరు హైస్కూలు చదువులో పడడంతో వాళ్ళింటికి పెత్తనాలు తగ్గాయి. అదీ కాక ఆ కొత్త కోడలంటే తెలీని బెరుకు. పాపం ఆవిడా బాగానే మాట్లాడేది. అయినా మునుపటి స్వేచ్చ ఉండేది కాదు. కాలం తెలియకుండానే గడిచిపోతోంది. ఒకరి తర్వాత ఒకరు వెంకాయమ్మ గారికి ఇద్దరు మనవరాళ్ళు బయలుదేరారు. 'మగ పిల్లలు కావాల్సిందే' అని పంతం పట్టడమే కాక, ఆ పంతం నెగ్గించుకుంది ఆవిడ. తర్వాత వరుసగా ఇద్దరు మనవలు. "సొంత మనవలు వచ్చేశారు.. నానమ్మగారికి ఇంక ఈ మనవడు ఏం గుర్తుంటాడు లెండి" వాళ్ళ చిన్న మనవడిని చూడ్డానికి వెళ్ళినప్పుడు అన్నాను. "ఎంత మాట నాయినా.. నీ తరవాతోల్లే నీ తమ్ముల్లు" అందావిడ ఆప్యాయంగా.

నేను కాలేజీ లో చదవడం ఆవిడకి ఎంత సంతోషమో. "మీరూ అన్నయ్య గారిలా సదుంకోవాలి" అనేది తన మనవల్ని ఒళ్లో కూర్చోబెట్టుకుని. వయసు పెరగడం, ఆవిడకి ఓపిక తగ్గడం తో వ్యవహారాల్లో కొడుకు జోక్యం పెరిగింది.. ఆవిడ జోక్యం క్రమంగా తగ్గింది. చేతినిండా డబ్బు ఆడుతుండడంతో అతను వ్యసనాలకి అలవాటు పడ్డాడు. ఒకటీ రెండూ కాదు, వ్యసనాల జాబితాలో ఉండే వ్యసనాలన్నీ అతనికి అలవడి పోయాయి. విపరీతమైన ప్రేమ కొద్దీ కొడుకు మీద ఈగని కూడా వాలనిచ్చేది కాదు వెంకాయమ్మ గారు. ఎక్కువరోజులు పుట్టింట్లోనే ఉండడం మొదలు పెట్టింది ఆవిడ కోడలు.

ఉద్యోగం వెతుక్కుంటూ నేను ఇల్లు విడిచిపెట్టాను. ఇంటికి రాసే ఉత్తరాల్లో మర్చిపోకుండా వెంకాయమ్మ గారి క్షేమం అడిగేవాడిని. జవాబులో ముక్తసరిగా ఒకటి రెండు వాక్యాలు రాసేది అమ్మ. దొరికిన ఉద్యోగం చేస్తూ, మంచి ఉద్యోగం వెతుక్కునే రోజుల్లో ఇంటికి రాకపోకలే కాదు, ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలూ తగ్గాయి. ఫలితంగా కొన్నాళ్ళ పాటు ఆవిడ విషయాలేవీ తెలియలేదు నాకు. కొంచం కుదురుకున్నాక ఊరికి వెళ్లాను, రెండు రోజులు సెలవు దొరికితే. వెళ్ళినరోజు సాయంత్రం ఇంటికి వచ్చిందావిడ. "మనవడు గారికి ఈ నానమ్మ గుర్తుందో లేదో అని ఒచ్చాను నాయినా.." అనగానే నాకు సిగ్గనిపించింది. "రేపు నేనే వద్దామనుకుంటున్నానండీ," అన్నాను.

ఆవిడెందుకో ఇబ్బంది పడుతోంది అనిపించింది కానీ, విషయం పూర్తిగా అర్ధం కాలేదు. "పొయ్యి మీద పాలు పొంగిపోతున్నాయేమో చూసిరా బాబూ," అంది అమ్మ. నేనక్కడ ఉండకూడదని అర్ధమై, అక్కడి నుంచి మాయమయ్యాను. ఆవిడ వెళ్ళిపోయాక కూడా అమ్మెందుకో ఆ విషయం మాట్లాడడానికి పెద్దగా ఇష్ట పడలేదు.. "వాళ్ళ పరిస్థితి ఇదివరకట్లా లేదు" అంది అంతే.. మళ్ళీ ఏడాది వరకూ ఊరికి వెళ్ళడానికి కుదరలేదు నాకు. ఊళ్లోకి అడుగు పెట్టగానే చిన్నప్పటి జ్ఞాపకాలతో పాటు నానమ్మగారి బెల్లం టీ కూడా గుర్తొచ్చింది. ఈసారి మిస్సవ్వకూడదు అనుకున్నాను.

మర్నాడు మధ్యాహ్నం ప్రయాణమయ్యాను వెంకాయమ్మగారింటికి. "టీ తాగి వెళ్ళు బాబూ.." అంది అమ్మ. "నీ టీ ఎవరిక్కావాలి.. నేను బెల్లం టీ తాగుతాను," అని అమ్మ చెప్పేది వినిపించుకోకుండా వాళ్ళింటికి బయలుదేరాను. "రండి మనవడ గారా.. రండి" ఆవిడ ఎప్పటిలాగే ఆహ్వానించింది. ఆవిడలోనే కాదు, వాళ్ళింట్లో కూడా చాలా మార్పు కనిపిస్తోంది. పాత చీరలో, మెళ్ళో పసుపు తాడుతో ఉందావిడ. నేను చూడడం గమనించి కొంగు భుజం చుట్టూ కప్పుకుంది. మనిషి బాగా వంగిపోయినా మాటలో కరుకుదనం తగ్గలేదు. నరసింహ మూర్తిగారు మంచంలో ఉన్నారు. కొంచం ఇబ్బందిగా అనిపించిది నాకు ఆ వాతావరణం.

"ఉజ్జోగం సేత్తన్నారంటగా.. అబ్బాయి సెప్పేడు. జాగర్త నాయినా.. అమ్మా, నాయినా జాగర్త.. ఆళ్ళ పేనం నీమీదే ఉన్నాది.. నువ్వే దాటించాలి.." ఆవిడ గొంతులో నేనెప్పుడూ వినని వైరాగ్యం. ఇది నేను ఊహించని వాతావరణం. కోడలు ఎక్కడా కనిపించలేదు. "అమ్మాయ్.. మనవడగారొచ్చేరు.. టీ ఎట్టియ్యి.. పనజ్దారెయ్యకు.. ఆరికి బెల్లం టియ్యంటే ఇష్టం.." అన్నేళ్ళ తర్వాత కూడా ఆవిడ నా ఇష్టాన్ని గుర్తు పెట్టుకోడం కదిలించింది నన్ను. అంతకు మించి లోపలి గదిలో నుంచి ఎలాంటి స్పందనా రాక పోవడం ఆలోచనలో పడేసింది. అప్పుడు చూశాను వంటింటికి తాళం. పరిస్థితి పూర్తిగా అర్ధమయ్యింది.

"అమ్మిచ్చిందండీ.. ఇప్పుడే తాగేను.. ఇంక ఇప్పుడేమీ తాగలేను" అన్నాను నమ్మకంగా.. కాసేపు మాట్లాడి ఇంటికి వచ్చేశాను. ఆవిడా, నరసింహ మూర్తిగారూ వాళ్ళ గంజి వాళ్ళు వేరుగా కాచుకుంటున్నారుట. మిగిలిన కాసింత భూమినైనా తన పిల్లలకి మిగల్చాలని మొత్తం పెత్తనం కోడలు తీసుకుందిట. పరిస్థితి అంతవరకూ వచ్చినా వెంకాయమ్మగారు కోడలినే తప్పు పడుతోంది తప్ప, కొడుకుని పల్లెత్తు మాట అనడం లేదుట.. వంటి మీది నగలన్నీ కరిగిపోవడంతో ఇల్లు కదిలి రాలేకపోతోందిట. తప్పని పరిస్థితుల్లో ఎప్పుడైనా రాత్రి వేళ మా ఇంటికి వచ్చి నాన్న దగ్గర చేబదులు పట్టుకెడుతోందిట. నేను గుచ్చి గుచ్చి అడిగితే అమ్మ చెప్పిన సంగతులివి.

బస్సులో వెళ్తున్నాను కానీ ఆలోచనలన్నీ వెంకాయమ్మ గారి చుట్టూనే తిరుగుతున్నాయి. ఎలాంటి మనిషి..ఎలా అయిపోయింది.. ఊరందరి అవసరాలకీ ఆదుకున్న మనిషికి ఇప్పుడు ఒకరి ముందు చెయ్యి సాచడం ఎంత కష్టం? "నాన్నగారు వాళ్ళింటికి వెళ్ళడం కూడా ఆవిడ ఇష్ట పడడం లేదు.. ఎప్పుడో ఓసారి తనే వస్తోంది.. కొబ్బరి తోట దింపుల మీద వచ్చే డబ్బులతో ఆయనా, ఆవిడా కాలక్షేపం చేస్తున్నారుట," అమ్మ చెప్పిన మాటలు పదే పదే గుర్తొచ్చాయి. బాధ పడడం మినహా ఏం చేయగలను నేను?

కొడుకు ఇక ఎప్పటికీ ఇంటికి అతిధి మాత్రమే అనే నిజం నెమ్మదిగా అర్ధం కావడంతో కష్టపడి మా ఇంట్లో ఫోన్ పెట్టించారు నాన్న. టెలిఫోన్ కనెక్షన్ కోసం జనం ఏళ్ళ తరబడి తపస్సు చేసిన రోజులవి. వారానికో ఉత్తరం, ఒక ఫోన్.. అలా ఉండేది కమ్యూనికేషన్. ఓ ఆదివారం సాయంత్రం ఇంటికి ఫోన్ చేసినప్పుడు "ఉదయాన్నే నరసింహ మూర్తి గారు పోయార్రా.. నాన్నగారింకా వాళ్ళింటి దగ్గరే ఉన్నారు" అని అమ్మ చెప్పిన వార్త పిడుగు పాటే అయ్యింది నాకు. అమ్మతో సహా అందరూ వెంకాయమ్మ గారి పసుపు కుంకాల గురించి మాత్రమే బాధ పడుతున్నారు.. కానీ అంత పెద్ద వయసులో, రాజీ పడ్డం అలవాటు లేని మనస్తత్వం ఉన్న ఆవిడ ఒంటరిగా ఎలా బండి లాగించగలదు?

దేవుడు ఆవిడకి తీరని అన్యాయం చేశాడనిపించింది.. డక్కామక్కీలు తినగలిగే వయసులో చేతినిండా భాగ్యాన్నీ, అధికారాన్నీ ఇచ్చి, సాఫీగా సాగాల్సిన చివరి రోజుల్లో ఇన్ని పరిక్షలు పెట్టడం ఏమి న్యాయం అనిపించింది.. ఏ పని చేస్తున్నా నా ఆలోచనల నిండా వెంకాయమ్మ గారే. కేవలం కొడుకు మీద చూపించిన అతి ప్రేమకి ఇంత శిక్ష అనుభవిస్తోందా? అనిపించింది. మూడు రోజుల తర్వాత, ఆఫీసుకి ఫోనొచ్చింది. ఇంటినుంచి అమ్మ.. "వెంకాయమ్మ గారు చనిపోయారు.. " అదిరి పడ్డాను నేను.

"నరసింహ మూర్తి గారు పోయినప్పటి నించీ తిండి తినలేదు, నీళ్ళు తాగలేదు.. నిద్ర అన్నది అసలే లేదు.. పొద్దున్నే ఉన్నట్టుండి విరుచుకు పడిపోయారు. డాక్టరుని తీసుకొస్తే ఆయన చెప్పాడు ఆవిడ చనిపోయిందని... అదృష్ట వంతురాలు.. పసుపుకుంకాలతో పార్వతీదేవిలా..." అమ్మ చెబుతూనే ఉంది కానీ నాకు వినిపించడం లేదు.. తర్వాత ఇంకెప్పుడూ నాకు బెల్లం టీ తాగాలనిపించలేదు.

కుర్రాళ్ళు

నిన్న మొన్నటి వరకూ మిత్రుల మధ్య జరిగే చర్చల్లో ఈతరం కాలేజీ కుర్రాళ్ళ గురించి టాపిక్ తరచూ వస్తూ ఉండేది. ఇప్పటి పిల్లలు మరీ 'కెరీర్ ఓరియంటెడ్' గా తయారయ్యారనీ, తమ చుట్టూ ఏం జరుగుతోందో తెలుసుకునే ఓపికా తీరికా వాళ్లకి లేవనీ ఏకాభిప్రాయానికి వచ్చేవాళ్ళం. ఏం జరుగుతోందో తెలుసుకునే ఆసక్తే లేని వాళ్ళనుంచి ఇక స్పందన ఏం ఆశిస్తాం??

మహాత్మాగాంధీ, వివేకానందుడూ లాంటి పెద్దల మొదలు యెంతో మంది ఎన్నో రకాలుగా యువతకి కర్తవ్య బోధ చేశారు. యువతే దేశానికి చోదక శక్తి అన్నారు. స్వాతంత్ర సంగ్రామం లో భగత్ సింగ్ లాంటి యువకుల పాత్ర ప్రత్యేకం, ఉత్తేజభరితం. మహాత్ముడు ప్రారంభించిన (మధ్యలో ఆపేసిన అనేక నిరసనలతో సహా) ప్రతి ఉద్యమంలోనూ యువత పాత్ర కీలకం.

స్వాతంత్ర్యం వచ్చాక.. అప్పటి వరకూ కన్న కలలు ఒక్కొక్కటిగా కరిగిపోవడం మొదలు పెట్టాక.. నిరుద్యోగ సమస్య దేశ ప్రజల్లో నిర్వేదాన్ని నింపేశాక 'మేము కొత్త వెలుగు చూపిస్తాం' అంటూ వచ్చాయి వామపక్షాలు. వ్యవస్థలో వేరుపురుగులా ప్రవేశించిన 'రాజకీయాన్ని' సంస్కరించాలంటే ఉద్యమ బాట పట్టడమే ఏకైక పరిష్కారం అని మనసా వాచా నమ్మారు వేల మంది. ఇక్కడా అగ్ర తాంబూలం యువతకే.

డెబ్భై, ఎనభై దశకాల్లో కాలేజీల్లోనూ, యూనివర్సిటీ కాంపస్ లలోనూ విద్యార్ధులు 'ఎర్రట్ట పుస్తకాలు' పట్టుకుని తిరగడం సామాన్య దృశ్యం. విద్యార్ధి రాజకీయాలు ఒక కొత్త మలుపు తీసుకున్నాయి. విద్యార్ధి సమస్యల మొదలు విధాన నిర్ణయాల వరకూ ఎన్నో అంశాల మీద వీధులకెక్కి పోరాటాలు చేశారు చైతన్యవంతులైన విద్యార్ధులు. ఉద్యమం కోసం తమ ప్రాణాలు బలిపెట్టడానికి సైతం సిద్ధ పడ్డారు.

విద్యార్ధి లోకంలో మండల్ కమిషన్ నివేదిక రేపిన చిచ్చు అంతా ఇంతా కాదు. గడిచిన రెండు దశాబ్దాలలో అంత తీవ్రమైన విద్యార్ధి ఉద్యమం మరొకటి జరగలేదనే చెప్పాలి.. ఓ పక్క రాజకీయ యవనికపై జరిగిన మార్పులతో చీలికలు పీలికలైన వామపక్ష రాజకీయం, మరోపక్క ప్రపంచీకరణ ఫలితంగా అన్నిరంగాలలోనూ పెరిగిన కార్పోరేటీ కరణ.. వెరసి దశాబ్ద కాలం లోపే సామాజికంగా ఊహించని మార్పులు.

విద్యారంగం ప్రభుత్వం నుంచి ప్రైవేటు వైపుకి పయనిస్తుండడంతో విద్యాలయాల్లో 'క్రమశిక్షణ' పెరగడం, అన్నిరంగాలలోనూ పెరిగిన పోటీ ఫలితంగా చదువునుంచి దృష్టిమళ్లిస్తే కెరీర్లో వెనుకబడతామన్న భయం విద్యార్ధులని ఉద్యమాలకి దూరం చేసింది. ఇదిగో ఈ నేపధ్యం నుంచి వచ్చిన వ్యాఖ్యే ఇప్పటి పిల్లలు మరీ కెరీర్ ఓరియంటెడ్ గా తయారయ్యారనీ, చుట్టూ ఏం జరుగుతోందో తెలుసుకునే ఓపికా, తీరికా వాళ్లకి లేవనీ..

ఉన్నట్టుండి ఇప్పుడు ఒకటి కాదు, ఏకకాలంలో రెండు ఉద్యమాలు మొదలయ్యాయి రాష్ట్రంలో. మాలాంటి వాళ్ళని ఆశ్చర్య పరుస్తూ ఈ రెండు ఉద్యమాలలోనూ కీలక పాత్ర పోషిస్తున్నది విద్యార్ధులే. బస్సులని, ఆస్తులని ద్వంసం చేయడం మొదలు తమని తాము దగ్ధం చేసుకోడం వరకూ ఎంతకైనా తెగించి పోరాడుతున్నారు తెలంగాణా, ఆంధ్ర ప్రాంతాల విద్యార్ధులు. కేవలం ప్రభుత్వ విద్యాలయాల్లో చదివే వాళ్ళు మాత్రమే కాదు, ప్రైవేటు విద్యాసంస్థల విద్యార్ధులూ ఈ ఉద్యమాలలో పాల్గొంటున్నారు.

యువకుల్లో పొంగే వేడి రక్తం ఆవేశాని రగిలిస్తుంది. ఆవేశం పెరిగిన చోటా సహజంగానే ఆలోచన నశిస్తుంది. ఫలితంగా.. తాము నమ్మిన నాయకుడు ఇచ్చిన ఆదేశాలని అమలు పరచడానికి మాత్రమే పరిమితమవుతారు కుర్రాళ్ళు. జరుగుతున్న పరిణామాలని విశ్లేషించుకునే ఓపికా, తీరికా వాళ్లకి ఉండవు. అసలు ఆ దిశగా ఆలోచనలే సాగవు.

ప్రాణాలను పణంగా పెట్టి సాగించే పోరాటం వల్ల ఈ కుర్రాళ్ళు ఏం సాధిస్తారన్నది పూర్తిగా నాయకుడి మీద ఆధార పడుతుంది. ఆ నాయకుడు మహాత్ముడైతే వాళ్ళది దేశ స్వాతంత్ర్య సంగ్రామం అంతటి ఉదాత్త ఉద్యమం అవుతుంది.. స్వార్ధ రాజకీయ నాయకుడైతే అర్ధం లేని త్యాగం అవుతుంది.

నాలోనేను

ఆత్మవిశ్వాసానికీ, అహంభావానికీ మధ్య ఉన్నది అతి సన్నని రేఖ. మనకి ఆత్మవిశ్వాసంగా అనిపించిన భావనే ఎదుటివారికి అహంభావంగా కనిపించొచ్చు. 'నేను' అనుకోవడంలో ఆత్మవిశ్వాసం కొందరికి వినిపిస్తే, అహంభావం మరికొందరికి కనిపించొచ్చు. అది చూసే దృష్టికి సంబంధించిన విషయం. తెలుగు సినిమా రంగంలో 'బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి' గా పేరు తెచ్చుకున్న భానుమతీ రామకృష్ణ ఆత్మకథ 'నాలోనేను' కూడా అంతే.

శాస్త్రీయ సంగీతం అయినా, సినిమా నటన అయినా లేదా జ్యోతిష్య శాస్త్రం అయినా.. తను అడుగు పెట్టిన రంగాన్ని పైపైన పరిశీలించి ఊరుకోకుండా, లోతుగా పరిశోధించి తనదైన ముద్ర వేయడం భానుమతి ప్రత్యేకత. తను ప్రవేశించిన ఏ రంగాన్ని గురించైనా సాధికారంగా, ముక్కుసూటిగా మాట్లాడడం భానుమతికే చెల్లు. ఫలితంగా ఆమె ఆత్మవిశ్వాన్ని చూసిన వాళ్ళ కన్నా, అహంభావాన్ని గురించి మాట్లాడేవాళ్ళే ఎక్కువ.

'అత్తగారి కథలు' ద్వారా ఆంధ్ర పాఠకులకి దగ్గరైన భానుమతి తన సుదీర్ఘ నట ప్రస్థానాన్ని 'నాలోనేను' పేరిట అక్షరబద్ధం చేశారు. చేయితిరిగిన రచయిత్రి కావడం వల్ల, చదివించే గుణం పుష్కలంగా ఉండేలా పుస్తకాన్ని తీర్చి దిద్దారు. 1994 సంవత్సరానికి గాను ఉత్తమ జీవిత చరిత్రగా ఆంధ్ర ప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడెమీ బహుమతి పొందిందీ పుస్తకం. చిన్నప్పుడు తనని వీధిబడిలో చేర్చడంతో మొదలు పెట్టిన కథనం ఆద్యంతమూ ఆసక్తిగా సాగింది. స్కూలు వార్షికోత్సవంలో తొలిసారిగా లక్ష్మీదేవి, శ్రీరాముడి వేషాలు వేసిన జ్ఞాపకాలని అపురూపంగా గుర్తు చేసుకున్నారు భానుమతి.

ఆసక్తికరమైన విషయం ఏమిటంటే మేకప్ అంటే మొదటినుంచే చిరాకేనట భానుమతికి. స్కూలు వార్షికోత్సవానికి అక్కమ్మ తనకి మేకప్ చేసిన ముహూర్తం బలమైనదని ఆమె నమ్మకం. భానుమతి తండ్రి బొమ్మరాజు వెంకట సుబ్బయ్య గారికి తన కూతురిని ఎమ్మెస్ సుబ్బులక్ష్మి అంతటి గాయనిగా చూసుకోవాలని కోరిక. అందుకోసం ప్రయత్నాలు చేస్తుండగానే 'వరవిక్రయం' సినిమాలో కాళింది పాత్రలో నటించే అవకాశం వచ్చింది ఆమెకి.

అటు ఇష్టం లేని నటన చేయలేక, ఇటు తండ్రిని నొప్పించలేక ప్రతిరోజూ ఏడిచే వారట ఆమె. అదొక్కటే కాదు, తను కంట తడి పెట్టిన సందర్భాల్ని ఆమె వివరిస్తుంటే పాఠకులకి ఆశ్చర్యం కలగక మానదు. ఎందుకంటే భానుమతికి ఏడిపించడమే తప్ప ఏడవడం తెలీదని బలమైన నమ్మకం మరి. ముక్కుసూటిగా మాట్లాడడం, నిక్కచ్చిగా వ్యవహరించడం భానుమతికి తండ్రి నుంచి వచ్చిన లక్షణాలు అనిపిస్తుంది, నిర్మాత, దర్శకులతో ఆమె తండ్రి వ్యవహరించిన తీరు చదివినప్పుడు.

కథానాయికగా నిలదొక్కుకుంటున్న కాలంలోనే రామకృష్ణతో ప్రేమలో పడ్డారు భానుమతి. పుస్తకం లో 'రామకృష్ణ ప్రేమ' చాప్టర్ చదువుతుంటే ఏదో సస్పెన్స్ నవల చదువుతున్న భావన కలుగుతుంది. ఇరు వైపులా తల్లి దండ్రుల ఇష్టానికి విరుద్ధంగా జరిగిన పెళ్లి వాళ్ళది. ఇంట్లోనుంచి పారిపోయిన క్షణాల్లో తన మానసిక స్థితిని ఆవిడ వర్ణించిన తీరు అపూర్వం. 'ఓహో..ఓహో.. పావురమా..' పాటకి స్ఫూర్తి ఒక ఆంగ్ల గీతం అని చెప్పినా, బెంగాలీ సినిమాలు చూపించి అక్కినేని నాగేశ్వర రావుకి తనూ, రామకృష్ణ నటన నేర్పించామని చెప్పినా భానుమతికే చెల్లింది.

తన వ్యక్తిగత జీవితం, సినిమా జీవితం, రచన వ్యాసంగం, ఇతర వ్యాపకాలతో పాటు ఆనాటి సామాజిక పరిస్థితులనూ పరామార్శ చేశాను భానుమతి. సినిమా రంగంలో వస్తున్న మార్పులనూ సూక్షంగా చెప్పారు తన ఆత్మకథలో. తను ప్రావీణ్యత సాధించిన ఒక్కో రంగాన్ని గురించీ ఒక్కో పుస్తకం రాయగలరు ఆమె. కానీ మొత్తం అంశాలన్నింటినీ కేవలం 246 పేజీల లోకి కుదించడం, ఎక్కడా సమగ్రత చెడకుండా జాగ్రత్తపడడాన్ని ప్రత్యేకంగా చెప్పుకోవాలి. ముందుమాటలో డి.వి. నరస రాజు చెప్పినట్టుగా ఈ పుస్తకం చదవడం మొదలు పెడితే పూర్తి చేయకుండా పక్కన పెట్టలేం. (శ్రీ మానస పబ్లికేషన్స్ ప్రచురణ, వెల రూ. 125.).

పా

అతనో పన్నెండేళ్ళ కుర్రాడు.. తెలివైన వాడు, చురుకైన వాడు.. యెంత పెద్ద లేక్కనైనా క్షణంలో చేసేస్తాడు.. తన క్రియేటివిటీ ఉపయోగించి తయారు చేసిన మోడల్ కి స్కూల్ ఎగ్జిబిషన్ లో ప్రైజు గెలుచుకుంటాడు. ఐతే ఆ కుర్రవాడు పుట్టుకతోనే వృద్ధుడు.. జన్యు పరమైన లోపాల వల్ల కలిగే ప్రోజేరియా అనే వ్యాధి బారిన పడ్డాడు, పుట్టుకతోనే.. ఆ కారణంగానే అతని రూపు రేఖల్లో బాల్యానికి బదులు వృద్ధాప్యం కనిపిస్తుంది.. రూపం లో వృద్ధుడైనా చేతల్లో అతను పసివాడు.. స్నేహితులతో ఆడి పాడతాడు.. ఇంట్లో అమ్మ మీద అలుగుతాడు, అమ్మమ్మ ని ఏడిపిస్తాడు.. అబ్బో అతని అల్లరికి అంతే లేదు.. ఆ కుర్రాడి పేరు అరు.

అమితాబ్ బచ్చన్ ప్రధాన పాత్రలో ఏబీ కార్పోరేషన్ నిర్మించిన 'పా' సినిమాకి దర్శకుడు ఆర్. బాలకృష్ణన్ (బాల్కి). తన సుదీర్ఘ నట ప్రస్థానంతో ఎన్నో చాలెంజింగ్ పాత్రల్లో నటించిన అమితాబ్ కి దొరికిన మరో చాలెంజింగ్ పాత్ర అరు. ఇంతకాలం నలుపు తెలుపు కలగలిసిన ఒత్తైన క్రాఫ్, గడ్డం తో, సూట్ ధరించి గంభీరంగా డైలాగులు చెప్పిన అమితాబ్ ఈ సినిమా కోసం ప్రోజేరియా సోకిన పన్నెండేళ్ళ బాలుడిగా మారిపోయారు. ఒత్తైన క్రాఫ్ స్థానం లో నున్నని గుండు, గంభీరమైన కంఠ స్వరానికి బదులు సన్నగా కీచుగా వినిపించే గొంతు, ఖరీదైన సూట్ కి బదులు మామూలు స్కూలు యూనిఫాం. స్కూల్లో జరిగే ఎగ్జిబిషన్ కి స్టాఫ్ రూం లో ఉన్న గ్లోబ్ దొంగిలించి, దానికి తెల్ల పెయింట్ పూసి 'సరిహద్దులు లేని ప్రపంచం' అనే కాన్సెప్ట్ తో ప్రదర్శనలో పెట్టి కప్పు గెలుచుకునే తెలివి తేటలు అరు సొంతం.

అరు తల్లి విద్య (విద్యాబాలన్) గైనకాలజిస్ట్. తను, తల్లి, అమ్మమ్మ.. వాళ్ళింట్లో ఉండేది ముగ్గురే. బళ్ళో మేష్టర్లందరికీ అతను ప్రియమైన విద్యార్ధి. క్లాసు పిల్లలందరికీ ఇష్టుడు. అతని ఆరోగ్యం బహు సున్నితమని మేష్టర్లకే కాదు, పిల్లలందరికీ తెలుసు.. అందుకే అతన్ని చాలా జాగ్రత్తగా చూసుకుంటూ ఉంటారు. ఎగ్జిబిషన్ కి ముఖ్య అతిధిగా ఆ స్కూలు పూర్వ విద్యార్ధి, యువ ఎంపీ అమోల్ (అభిషేక్ బచ్చన్) హాజరై అరు కి బహుమతి అందించడంతో వార్తా చానళ్ళ కంట్లో పడతాడు అరు. ఫలితం.. అతను తన స్వేచ్చని కోల్పోయే పరిస్థితి.. 'ఎంపీ వల్లే ఇదంతా..' అని అమోల్ మీద కోపం తెచ్చుకుంటాడు. ఆ తర్వాత అరు, అమోల్ మంచిస్నేహితులవుతారు.

రాజకీయాలని కెరీర్ గా తీసుకుని, ఆ రంగంలో 'మంచి' ని పెంచాలని తపన పడే వ్యక్తి అమోల్. ముప్పై రెండేళ్ళు వచ్చినా అతను పెళ్లి చేసుకోక పోవడం అతని తండ్రి (పరేష్ రావల్) కే కాదు, చాలామందికి మింగుడు పడని విషయం. రాజకీయంగా అతన్ని దెబ్బ తీయడం కోసం అతని శత్రువులు టీవీ చానళ్ళలో అతని మీద వ్యతిరేక కథనాలు ప్రచారం చేయిస్తే, వాటికి సమాధానంగా దూరదర్శన్ ద్వారా ప్రైవేటు వార్తా చానళ్ళ లో పనిచేసే జర్నలిస్టుల అవినీతిని బట్ట బయలు చేస్తాడు అమోల్. (మన చానళ్ళలో వస్తున్న కథనాల తీరు తెన్నులు చూస్తుంటే మనం కూడా ఈ తరహా 'ఆపరేషన్' లను త్వరలోనే చూస్తామేమో అనిపిస్తోంది.) చిత్రంగా మొదలైన అరు-అమోల్ ల స్నేహం అంతే చిత్రంగా బలపడుతుంది. తనకోసం చేసిన రుచిలేని చప్పని కిచిడీని తల్లి తినడాన్నే భరించలేని అరు కి, తనకోసం తల్లి చేసిన త్యాగం గురించి తెలుస్తుందొక రోజున.

'ప్రోజేరియా' వ్యాధితో బాధపడే పిల్లవాడు అనే అంశాన్ని మినహాయిస్తే, బాగా నలిగిన కుటుంబ కథ ఇది. ఈ సినిమాకి బలం అరు పాత్ర అయితే, సినిమాని నిలబెట్టింది అరు గా అమితాబ్ నటన. సుమారు అరడజను సన్నివేశాల్లో అమితాబ్ ప్రదర్శించిన నటనకి తెలియకుండానే కళ్ళు చెమ్మగిల్లాయి. 'ఇంతింతై..' అన్నట్టుగా కథ ముందుకు జరుగుతున్నా కొద్దీ అమితాబ్ తన నట విశ్వరూపాన్ని చూపించడం మొదలు పెట్టాడు. అతనికి పోటీగా నటించిన ఘనత విద్యా బాలన్ ది. ఆత్మగౌరవం ఉన్న వనితగా బలమైన పాత్ర దొరికింది ఈ అమ్మాయికి. కొన్ని కొన్ని సన్నివేశాల్లో అమితాబ్-విద్యా ల నటన నువ్వా-నేనా అన్నట్టుగా సాగింది. అభిషేక్ గురించి, ఆ మాటకొస్తే మిగిలిన నటీనటుల గురించి, చెప్పుకోడానికి పెద్దగా ఏమీలేదు.

మొదటి సగం చకచకా సాగినప్పటికీ, రెండో సగానికి వచ్చేసరికి కథనం కొంచం మందగమనంతో సాగింది. మరికొన్ని బలమైన సన్నివేశాలు రాసుకుని ఉండాల్సింది. పతాక సన్నివేశంలో సెంటిమెంట్ పతాక స్థాయికి చేరింది. అరు పాత్రనే సినిమాకి కర్త, కర్మ క్రియ చేసింది. సాంకేతిక విభాగాల్లో మొదట చెప్పుకోవాల్సింది మేకప్ గురించి.. హాలీవుడ్ రూపశిల్పి స్టీఫన్ తెర వెనుక శ్రమ తెరమీద స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది.. పీసీ శ్రీరాం కెమెరా, ఇళయరాజా సంగీతం గురించి ఇవాళ కొత్తగా చెప్పుకోడానికి ఏమీ లేదు.. ఎప్పటిలాగే బాగా చేశారు ఇద్దరూ. నేపధ్య సంగీతం లో అక్కడక్కడా ఇళయరాజా సంగీతం చేసిన పాత తెలుగు సినిమాలు జ్ఞాపకం వస్తాయి. అమితాబ్, విద్యాబాలన్ ల కోసం చూడాల్సిన సినిమా ఇది.

చిన్నారి దేవత

ఉన్నట్టుండి ఓ ఏడేళ్ళ బాలిక భవిష్యత్తు చెప్పడం మొదలు పెట్టింది. వార్తల కోసం ఆవురావురంటున్న వార్తా చానళ్ళకి ఈసంగతి తెలిసింది. ఆ అమ్మాయి పూర్వాపరాలేమిటి? ఆమె చెబుతున్నది ఎంతవరకూ నిజం? అన్న విషయాలు తెలుసుకునే తీరిక, ఓపిక సహజంగానే వాళ్ళెవరికీ లేదు.. ఒకరిద్దరికి అనిపించినా, తాము ఆ పరిశోధనలో ఉంటే మరేవేఅరో ఆ న్యూసు బ్రేకేస్తారేమో అన్న టెన్షన్.. వెరసి ఒక్క రోజులోనే ఆ బాలిక వార్తల్లో వ్యక్తి అయిపోయింది.. ఇప్పుడదే ఆ చిన్నారికి శాపం గా మారింది.

'శాంభవి' పేరు తెలియని వాళ్ళు ఇప్పుడు ఆంధ్ర దేశంలో ఎవరూ లేరు. చానళ్ళు, పత్రికలు పోటీపడి ఆ అమ్మాయికి ఉన్న 'అతీంద్రియ శక్తులని' ప్రచారం చేయడంతో ఇప్పుడామె ఎక్కడికి వెళ్ళినా పోలీసు బందోబస్తు ఏర్పాటు చేయాల్సిన పరిస్థితి. ఆమె మాట్లాడే మాటలని ఆణిముత్యాలుగా స్వీకరించే వాళ్ళు, ఆమె మౌనానికి కూడా కొత్త కొత్త అర్ధాలు వెతికే భక్తులు పుట్టుకొస్తున్నారు. అప్పటికే పంజరంలో చిలుకగా మారిన ఆ అమ్మాయి జీవితంలో ఊహించలేనంత మార్పు వచ్చింది.. ఇనుప పంజరం, బంగారు పంజరం గా మారింది.

కర్నూలు జిల్లా సూర్యనందిలో ఆమెకోసం ఒక ఆశ్రమాన్ని నిర్మించడానికి, అందుకు బౌద్ధ గురువు దలైలామా ని ఆహ్వానించడానికి తెర మీద ఏర్పాట్లు జరుగుతుండగానే, తెర వెనుక రాబోయే సంపదలో పంచుకోబోయే వాటాలకి అనుగుణంగా తమ వంతు ఖర్చులు పెట్టుకునే పెట్టుబడి దారుల సంఖ్య, వాళ్ళ బలం మరింత పెరగడం మొదలయ్యింది. ఫలితం.. శాంభవి చుట్టూ ఉన్న ఉచ్చు మరింత బలపడింది. దలైలామా వస్తారా రారా అని చర్చా కార్యక్రమాలు నిర్వహించాయి టీవీ చానళ్ళు.

మనమందరం వార్తలు చదువుతూ, చూస్తూ, ఎప్పటిలాగే ఎలాంటి స్పందనా లేకుండా ఉండగా శాంభవి హక్కుల కోసం పోరాడడానికి ఒక సంస్థ ముందుకొచ్చింది. ఆమె ఉండాల్సింది గుడిలో కాదని, బడిలో అనీ వాదించింది. హక్కుల కమిషన్ ని ఆశ్రయించింది. కేసు విచారణ మొదలయ్యింది. ఆసక్తికరమైన విషయాలు బయటికి వస్తున్నాయి.. మళ్ళీ మీడియాకు వార్తల వరద. శాంభవి తల్లి ఎవరో ఇప్పటివరకూ తెలీదు. తండ్రి, 'సంరక్షకురాలు' చెబుతున్న విషయాలు పొంతన లేవు.

ఇదిలా ఉండగా, శాంభవి తరపున వాదిస్తున్న సంస్థ మీద ఎదురు దాడి మొదలయ్యింది. అన్ని మతాలూ పిల్లలకి దేవుడితో సమ హోదాని ఇచ్చాయే తప్ప, ఏమతమూ పిల్లలని దేవుళ్ళుగా మార్చమనలేదే? శాంభవిని తెరపైకి తెచ్చిన వర్గానికి స్వప్రయోజనాలు ఉన్నట్టే, ఆమె తరపున పోరాడే సంస్థకీ పోరాటం వల్ల ప్రయోజనాలు ఉండి ఉండొచ్చు. కానీ ఇక్కడ అంశం సున్నితమైనది.. ఒక ఏడేళ్ళ పిల్ల భవిష్యత్తుకి సంబంధించింది. 'అతీంద్రియ శక్తులు' ఉండడం వేరు.. ఉన్నాయన్న ప్రచారం జరగడం వేరు.. ఇప్పటివరకూ జరిగింది కేవలం ప్రచారమే.

మన పుణ్యభూమిలో దేవుడి ప్రతినిదులకి లోటు లేదు.. ఈ మతం ఆ మతం అని కాకుడా.. కొండొకచో మతాలకి అతీతంగా మనకి బోల్డంత మంది నడిచే దేవుళ్ళు. యాదృచ్చికమో, మరేమో తెలీదు కానీ వీళ్ళలో చాలామంది కరువు ప్రాంతాల్లో స్థావరం ఏర్పాటు చేసుకున్న వాళ్ళు. కొందరు తాము సంపాదించిన దాంట్లో కొంత మొత్తాన్ని సమాజ సేవకి ఖర్చు పెడుతున్నారు.. సంతోషం. వీళ్ళ గతాలు మనం అడగకూడదు.. అది దేవ రహస్యం. వర్తమానానికి వస్తే, జరుగుతున్నవి చూస్తుంటే, శాంభవి ని వీళ్ళ బాటలోకి 'నెట్టే' ప్రయత్నాలు బలంగా జరుగుతున్నాయనిపిస్తోంది. ఆమెకి అంతా మంచే జరగాలని కోరుకుంటున్నాను.

దృశ్యాదృశ్యం

భారీ నీటి పారుదల ప్రాజెక్టుల నిర్మాణం ప్రారంభమయ్యేది జన హితం కోసమే. ప్రజలకు తాగునీరు, సాగు నీరు అందించడం కోసమే.. అయితే ఒకసారి ప్రాజెక్టు నిర్మాణం మొదలయ్యాక, ప్లాన్ లో చివరి నిముషం మార్పులు ఎందుకు జరుగుతాయి? తయారయ్యే ప్రాజెక్టు మొదట వేసిన ప్లానుకి పూర్తి భిన్నంగా ఉంటుంది ఎందుకని? కాంట్రాక్టర్లు-అధికారులు-రాజకీయనాయకులు అనే బలమైన ఇనుప త్రికోణ చట్రం ప్రాజెక్టు పనులని ఎలా ప్రభావితం చేస్తుంది?

ఐదారేళ్ళ క్రితం వరకూ ఇవి అతి కొద్దిమందికి మాత్రమే తెలిసిన విషయాలు. ఇప్పుడంటే రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ప్రారంభించిన 'జలయజ్ఞం' పై వెల్లుతుతున్న విమర్శల పుణ్యమా అని సామాన్యులు సైతం ఈ 'ఇనుప త్రికోణం' బలాన్ని అంచనా వేయగలుగుతున్నారు. ప్రాజెక్టు నిర్మాణాన్ని కథావస్తువు గా తీసుకుని ఆరేళ్ళ క్రితం తాను రాసిన 'దృశ్యాదృశ్యం' నవలలో నీటి పారుదలకి సంబంధిన ఎన్నోకీలకమైన అంశాలను అత్యంత సరళమైన భాషలో వివరించారు రచయిత్రి చంద్రలత.

ప్రాజెక్టు నిర్మాణంలో పాలు పంచుకునే వివిధ వర్గాలు, వాళ్లకి కలిగే ప్రయోజనాలు, ఇబ్బందులు, అప్పటివరకూ నది ఒడ్డున జీవించి కేవలం ప్రాజెక్టు కారణంగా తమ ఊరు మునిగిపోయే పరిస్థితి వచ్చినప్పుడు ఏమీ చేయలేని అసహాయతతో కొత్త ఊరిని నిర్మించుకునే జనం, కేవలం మానవ జీవితాల్లోనే కాదు, సమస్త ప్రకృతిలోనూ ప్రాజెక్టు నిర్మాణం వల్ల కలిగిన మార్పులు.. ఇలా ప్రతి అంశాన్నీ నిశితంగా పరిశీలించి, కీలకమైన పర్యావరణం, నిర్మాణ శాస్త్రాలని పరిశోధించి, సంబంధిత నిపుణులతో చర్చించి, నోట్సు తయారు చేసుకుని దాదాపు ఆరేళ్ళ పరిశ్రమ తర్వాత 2004 లో చంద్రలత వెలువరించిన నవల ఇది.

కథాస్థలం రాష్ట్రంలో ఫలానాచోట అని స్పష్టంగా చెప్పలేదు. ప్రాజెక్టు కట్టే ప్రతి ఊరికీ ఈకథ వర్తిస్తుంది కాబట్టి ప్రత్యేకంగా చెప్పనవసరం లేదు. కెనడా లో పుట్టి పెరిగి, అక్కడే భారీ ఆనకట్టల మీద పరిశోధన చేస్తున్న అక్షత తన పరిశోధనలో భాగంగా తల్లి యశోద పుట్టిన ఊరికి రావడం తో నవల ప్రారంభం అవుతుంది. తన మామ పట్టాభి పార్లమెంట్ సభ్యుడు. ఆయన తన భార్య వత్సల, ఇద్దరు పిల్లలతో పట్నంలోనే ఉంటూ, అప్పుడప్పుడూ ఊరికి వచ్చి పోతూ ఉంటాడు.

ఊరిలో ఉన్న ఇంట్లో పెత్తనం అంతా వృద్ధురాలైన వంటమనిషి రాగవ్వదే. జీపు డ్రైవరు పాండు, పట్టాభి కి ఊళ్ళో కుడి భుజంగా మసలే యువకుడు శ్రీను.. వీళ్ళు ముగ్గురూ అక్షత ని జాగ్రత్తగా చూసుకుంటూ ఉంటారు. రాగవ్వ మొదలు ఊరిజనం లో వయసుమళ్ళిన ప్రతి ఒక్కరూ అక్షతని చూసి ఆమె మేనమామ 'కేశవ' ను గుర్తు చేసుకుంటారు. కేశవ ఆ యింటి పెద్ద కొడుకు. అతన్ని గురించి తన తల్లి కానీ, తన దగ్గరే గడిపిన అమ్మమ్మ కానీ ఎప్పుడూ పెద్దగా తల్చుకోక పోవడం ఆశ్చర్య పరుస్తుంది అక్షతని.

ఇక శ్రీను.. బాల్యం అంతా నదికి దగ్గరలో ఉన్న 'పాతూరి' లో గడిపి, జ్ఞానం తెలుస్తున్న వయసులో ప్రాజెక్టు కారణంగా 'కొత్తూరి'కి వలస వచ్చిన తరానికి ప్రతినిధి. తన వాళ్ళందరినీ పోగొట్టుకున్న ఏకాకి. నదన్నా, పశువులన్నా విపరీతమైన ప్రేమ ఉన్నవాడు. "నేను నదిని చూడడానికి వచ్చాను" అని అక్షత అంటే.. "చాలా ఆలస్యం చేసినారు.. నది చిక్కి శల్యమైన పొద్దు వచ్చినారు.. నది ఇప్పుడు చావు బతుకుల్లో ఉన్నాది," అంటాడు అతను.

పెద్దకట్ట (ప్రాజెక్టు) కట్టక ముందు ఊరి వారి జీవితం హాయిగా గడిచింది . నది పుణ్యమా అని నేలలో బంగారం పండేది. ప్రతి ఇంట్లోనూ ఉండే కుటుంబ కలహాలు మినహా, ఊరివాళ్ళకి పెద్ద కష్టం అంటూ ఉండేది కాదు. నదిలో చేపో, అడివిలో ఆకో,కాయో అన్నానికి అడ్డం పడేవి. కాయగూరలు, పూలు, పండ్లు, వంట చెరకు.. వేటికీ లోటు ఉండేది కాదు. ఊరి పెద్ద భూపాలయ్యది నలుగురికి సాయం చేసే చెయ్యి.

కాలం అవ్యక్త మధురంగా గడిచిపోతుండగానే నది మీద ప్రాజెక్టు కట్టాలని ప్రభుత్వం నిర్ణయించిందనీ, తామంతా ఊరిని ఖాళీ చేయక తప్పదనీ తెలుస్తుంది గ్రామస్తులకి. ఇంజనీరింగ్ చదివిన భూపాలయ్య పెద్ద కొడుకు కేశవ అదే ప్రాజెక్టు కి జూనియర్ ఇంజనీర్ గా వస్తాడు. ప్రాజెక్టు పూర్తయితే ఆ ప్రాంతానికి కలిగే ప్రయోజనాలు అతనికి తెలిసినా, ముంపు ప్రాంతంగా తన ఊరిని మార్కు చేయాల్సి వచ్చినప్పుడు కదిలిపోతాడు సున్నిత మనస్కుడైన కేశవ.

ఓ పక్క ప్రాజెక్టు పనుల్లో బిజీగా ఉంటూనే తన పై అధికారి కూతురు 'బంగారి' తో ప్రేమలో పడతాడు కేశవ. తండ్రితో పోరాడి, కుటుంబ కట్టుబాట్లకి వ్యతిరేకంగా చెల్లెలు యశోద ని మెడిసిన్ చదివిస్తాడు. పాతూరి నుంచి కొత్తూరికి జనమంతా వలస రావడంలో భూపాలయ్య క్రియాశీల పాత్ర తీసుకుంటాడు. ఈ క్రమంలో కుటుంబ ఆర్ధిక పరిస్థితిలో మార్పు వస్తుంది. తండ్రికి ఆసరాగా ఉండడం కోసం, చదువు పూర్తి చేసిన పట్టాభి తల్లి పేరిట 'కౌసల్య కనస్ట్రక్షన్స్' ప్రారంభించి, ప్రాజెక్టు కి సంబంధించిన చిన్న చిన్న కాంట్రాక్టులు చేయడం మొదలు పెడతాడు.

ప్రాజెక్టు పనుల్లో తెర వెనుక జరుగుతున్న తతంగాన్ని కేశవ కన్నా పట్టాభే త్వరగా అర్ధం చేసుకుంటాడు. కాంట్రాక్టరు ఎదగాలంటే రాజకీయ నాయకుల, అధికారుల సహాయం అవసరమని గ్రహించి ఆ దిశగా పావులు కదుపుతాడు. పరిస్తితులతో రాజీ పడలేని కేశవ ఏంచేశాడు, అక్షత తల్లి యశోద కానీ, అమ్మమ్మ కానీ కేశవని ఎప్పుడూ ఎందుకు తలచుకోలేదు లాంటి ప్రశ్నలన్నింటికీ హృద్యమైన ముగింపు ద్వారా సమాధానాలు దొరుకుతాయి నవలలో.

'దృశ్యాదృశ్యం' పూర్తి చేశాక పాఠకులని వదలకుండా వెంటాడేవి రెండు..నది, కేశవ. నదిలో వచ్చిన మార్పులు, రకరకాల పరిస్థితులు ఎదురైనప్పుడు కేశవలో చెలరేగే భావ సంఘర్షణ ఎప్పటికీ మర్చిపోలేం. ఈ నవలకి ముందు తను రాసిన 'రేగడి విత్తులు'నవలలో జరిగిన పొరపాట్లని సరి దిద్దుకున్నారు చంద్రలత. ఈ నవలలో ఏ పాత్రా అనవసరం అనిపించదు. ప్రతి పాత్రనీ కథలో భాగం చేశారు. నవలలో ప్రతి పాత్రకీ నదితోనూ, కేశవతోనూ ప్రత్యక్షంగానో, పరోక్షంగానో సంబంధం ఉంటుంది. ఇదో అందమైన అల్లిక. ఎన్నో అంశాలని చర్చించినప్పటికీ ఎక్కడా ప్రధాన కథ పక్కదోవ పడుతోందన్న భావన కలగదు.

ప్రకృతి వర్ణనలలో తనది అందెవేసిన చేయి అని తొలి రెండు నవలలతోనే నిరూపించుకున్న చంద్రలత, శాంత, గంభీర వాతావరణాలే కాదు ప్రళయ భీభత్సాన్నీ తనదైన శైలిలో వర్ణించారు. ప్రాజెక్టు పూర్తయ్యి ఊరు నీళ్ళలో మునగడం ప్రారంభం కాగానే చేల మధ్య పుట్టలో ఉన్న త్రాచుపాము ప్రాణభయంతో చెట్టు కొమ్మని చుట్టుకోవడం ఒక చిన్న ఉదాహరణ మాత్రమే. యెంతో క్లిష్టమైన సాంకేతిక విషయాలకి, కుటుంబ కథను జోడించి ఆద్యంతం ఆసక్తికరంగా మలచారు రచయిత్రి. టెక్నికల్ విషయాలని కేశవ డైరీ రూపంలో ఇవ్వడం ద్వారా ఆసక్తిగా చదివించారు.

ప్రాజెక్టు వల్ల మాయమైపోతున్న చంద్రవంక చేప మొదలు, వాతావరణం లో వచ్చిన మార్పులు తట్టుకోలేకా, కొత్త పరిస్థితులకి అనుగుణంగా తమని తాము మార్చుకోలేకా తల్లడిల్లే అమాయకులైన గిరిజనుల జీవన విధానం ఏ మలుపు తిరిగిందో వివరించిన తీరు అద్భుతం. నేనైతే ఈ నవల గడిచిన వందేళ్ళలో వచ్చిన ఉత్తమ నవలల్లో ఒకటి అని చెబుతాను. ('దృశ్యాదృశ్యం,' ప్రభవ పబ్లికేషన్స్ ప్రచురణ, పేజీలు 354, వెల రూ. 125, అన్ని ప్రముఖ పుస్తకాల షాపులు.)

కళాత్మక చౌర్యం

సృష్టి కి ప్రతిసృష్టి చేయడం మొదలు పెట్టిన ఘనత విశ్వామిత్రుడిది. ఇంద్రుడితో మాట పట్టింపు రావడంతో, తన తపశ్శక్తి ధారపోసి 'త్రిశంకు స్వర్గం' సృష్టించాడాయన. అంత కష్ట పడక్కరలేకుండా అదే సృష్టిని చక్కగా కాపీ చేయడం అన్నది ఎప్పుడు మొదలైందో ఇదమిద్దంగా తెలీదు. బహుశా విశ్వామిత్రుడికి ముందు నుంచే ఉండి ఉంటుంది. ఎటొచ్చీ చేసింది కాపీ అని ఎవరూ ఒప్పుకోరు. ఇంగ్లీష్ అంత ప్రబలంగా లేని రోజుల్లో 'స్ఫూర్తి పొందాం' అని చెప్పుకుంటే, ఇప్పటి వాళ్ళు 'ఇన్స్పైర్' అయ్యాం అని మాట దాటేస్తున్నారు.

ఈ స్ఫూర్తి పొందడం లేదా ఇన్స్పైర్ అవ్వడం అన్నది అన్ని రంగాల్లోనూ ఉన్నా, సంగీతం లోనూ సాహిత్యం లోనూ ఇది కొంచం ఎక్కువ. సినిమా సంగీతం లో ఇప్పటికీ జనం నాలుకల మీద ఆడే ఆపాత మధురాల్లో చాలావాటికి హిందీ సినిమా పాటలు, విదేశీ సంగీతమూ స్ఫూర్తినిచ్చాయి. చాలా సందర్భాలలో ఆయా సంగీత దర్శకులు ఈ విషయాన్ని ధ్రువీకరించారు కూడా. దక్షిణాది సంగీతాన్ని ఉత్తరాది సినిమాలకి వాడుకోడమూ జరిగింది. మొదట్లో ఈ 'స్ఫూర్తి' విషయం అతి కొద్దిమందికి మాత్రమే తెలిసేది.

మీడియా వ్యాప్తి పెరిగాక, ముఖ్యంగా విదేశీ చానళ్ళు తమ ప్రసారాలను మన దేశంలో ప్రారంభించాక, ఏ రచయిత/సంగీత దర్శకుడు ఏ విదేశీ చిత్రం నుంచి స్ఫూర్తి పొందారన్నది సామాన్య ప్రేక్షకుడికి కూడా తెలిసిపోతోంది. గతంతో పోల్చినప్పుడు కమ్యూనికేషన్ వ్యవస్థ కూడా మెరుగు పడడంతో ఒకరికి తెలిసిన విషయం అతి తక్కువ కాలంలోనే పదిమందికీ చేరుతోంది. ఈ పరిణామం కొందరు కళాకారుల 'సృజనాత్మకత' కి గొడ్డలి పెట్టుగా మారింది.

"నా మ్యూజిక్ లో ఎక్కడైనా విదేశీ ట్యూన్స్ వినిపిస్తే రామచంద్రాపురం లో ఉన్న మా బంధువులు కూడా అడిగేస్తునారు.. ఈ పాటకి ఒరిజినల్ ఫలానా కదా అని" అని సంగీత దర్శకుడు దేవిశ్రీ ప్రసాద్ వాపోయాడు, నాలుగైదేళ్ళ క్రితం ఒక ఇంటర్వ్యూలో. 'నవ్వి పోదురు గాక నాకేటి సిగ్గు' అనుకునే వాళ్ళు మాత్రం తమ కృషిని కొనసాగిస్తున్నారు. స్వదేశం లోని వివిధ ప్రాంతాల జానపద సంగీతం నుంచి స్ఫూర్తి పొంది సినిమా పాటలు చేసే సంగీత దర్శకులు మరో రకం. చాలా 'చిత్రం' గా సినిమా రంగం లో పేరు తెచ్చేసుకున్న ఓ సంగీత దర్శకుడు ఇలా స్ఫూర్తి పొందిన పాపానికి కేసులు కూడా ఎదుర్కొన్నాడుట.

నిన్నటితరం సంగీత దర్శకుల నుంచి స్ఫూర్తి పొందే సంగీత దర్శకులకీ కొదవ లేదు. ఈమధ్య వస్తున్న వంశీ సినిమాలకి చక్రి చేస్తున్న సంగీతం వింటుంటే నాకే కాదు, చాలామందికి ఎనభైల్లో ఇళయరాజా చేసిన ట్యూన్లు గుర్తొస్తున్నాయి. సంగీతం గొడవ ఇలా ఉంటే, సాహిత్యానిది మరో కథ. రచయిత్రుల శకం ముగిసింది మొదలు, మొన్నటివరకూ ఆంధ్ర దేశాన్ని ఉర్రూతలూగించే రచనలు చేసిన ప్రముఖ నవలా రచయితలు ఇద్దరూ ఆంగ్ల నవలల నుంచి స్ఫూర్తి పొందినవారే. ఒకాయన ఒప్పుకుంటాడు, మరో ఆయన ఆవిషయం మాట్లాడడానికి ఇష్టపడడు.

సినిమా తీయడానికి కథ అవసరం అనుకున్న రోజుల్లో కథల మీద హక్కుల గురించి కోకొల్లలుగా గొడవలు జరిగాయి. "అన్ని కథలకూ మూలం రామాయణ భారతాలే.. అసలు ప్రపంచం లో ఉన్నవి ఏడు కథలే.. ఎవరు తీసినా వాటితోనే సినిమా తియ్యాలి" అని జంట రచయితలు పరుచూరి సోదరులు ఒక సందర్భంలో వ్యాఖ్యానించారు. "ఒక్కడు రాసిన కథతో సినిమా తీయడం ఏమిటి నాన్సెన్స్.. పది మంది రచయితలని కూర్చోపెట్టి చర్చిస్తే ఆ చర్చల్లోనుంచి కథ పుడుతుంది" అని వాదించిన దర్శకులూ ఉన్నారు.

ఇప్పుడైతే ఎంచక్కా కథల బాధ లేదు కాబట్టి కాపీ బాధా లేదు. బాగా హిట్టైన హిందీ సినిమాలోదో, రొటీన్ కి భిన్నంగా ఉన్న విదేశీ సినిమాలోదో 'పాయింట్' ని మాత్రం తీసుకుని సినిమాలు తీసేస్తున్నారు నవతరం దర్శకులు. అంటే వీళ్ళు స్ఫూర్తి కూడా పొందడం లేదు, కేవలం పాయింట్ మాత్రమే తీసుకుంటున్నారు. కాబట్టి ఏమీ అనడానికి లేదన్నమాట. మనం కూడా కథ ఒరిజినలా, కాపీనా అన్న విషయంలోకి వెళ్ళకుండా, సినిమా బాగుందా లేదా అన్న విషయం మాత్రమే చూసి, బాగున్న పక్షంలో మూల కథ ఎక్కడిది అయి ఉంటుంది అని ఆలోచించడానికి అలవాటు పడిపోతున్నాం.

కొసమెరుపు: ఉదయాన్నే 'సాక్షి' సినిమా పేజీ లో 'శ్రీ కనకమాలక్ష్మి రికార్డింగ్ డాన్స్ ట్రూప్' సినిమా గురించిన వ్యాసం పూర్తిగా చదివి అవాక్కయ్యాను. ఇదే సినిమా గురించి సుమారు ఏడాది క్రితం నేను 'నవతరంగం' లో రాసిన టపాలో కొన్ని వాక్యాలు యధాతధంగా కనిపించడమే అందుకు కారణం.

బ్లాగులు-కొత్తపాళీ

"ఈయనెవరో తాపీ ధర్మారావు గారి అభిమాని అనుకుంటా.." ఈ సంవత్సరం మొదట్లో 'కొత్తపాళీ' బ్లాగు మొదటి సారి చూసినప్పుడు ఆ బ్లాగర్ గురించి నాకు అనిపించిందిది. తాపీ వారి రచనల్లో 'కొత్తపాళీ' ఒకటి. అప్పట్లో బ్లాగు లోకంలో దాదాపు ప్రతిరోజూ ప్రముఖంగా కనిపించిన పేర్లలో 'కొత్తపాళీ' ఒకటి.. ఆరకంగా బ్లాగులు చదివే తొలి రోజుల్లోనే కొత్తపాళీ గారి బ్లాగుతో పరిచయమయ్యింది. చాలా బ్లాగుల్లో ఆయన వ్యాఖ్యలు కనిపించేవి.. అభిప్రాయాలు, సలహాలు, సూచనలు.. ఇలా..

బ్లాగుల్లో మాత్రమే కాకుండా 'నవతరంగం' వ్యాఖ్యల్లోనూ అప్పుడప్పుడూ ఈ పేరు కనిపించేది. అడపా దడపా వ్యాసాలూ వచ్చేవి. 'కొత్తపాళీ' బ్లాగులో నేను చదివిన మొదటి టపా నాకు బాగా జ్ఞాపకం.. 'చిగిర్చే చెట్టు' ఆ టపా పేరు. అప్పుడే బ్లాగుల్లోకి వచ్చిన నాకు ఇక్కడి పోకడలు అర్ధం చేసుకోడానికి ఎంతగానో సాయపడిన టపా అది. బ్లాగర్లకి రాడానికి అవకాశం ఉన్న ఇబ్బందులు, వాటిని ఎదుర్కోవలసిన పద్ధతులు ఇవన్నీ తెలుసుకోగలిగాను.

వేదం, వేదాంత సారం మొదలు ,రాజకీయాలు సైన్సు సంగతుల వరకు, తెలుగు కథ మొదలు ప్రపంచ సాహిత్యం వరకు, శాస్త్రీయ సంగీతం, భరత నాట్యం మొదలు నుంచి జాజ్, రాక డేన్స్ వరకు, పాత సినిమాల నుంచి నేటి సినిమాల వరకూ...ప్రతి అంశం మీదా దాదాపు సాధికారంగా మాట్లాడగల వ్యక్తి రాసే బ్లాగులో ఆయా అంశాలన్నింటి గురించీ ప్రస్తావనలు ఉండడం సహజమైన విషయమే కదా. కేవలం తెలుగు సినిమాల గురించే కాదు విదేశీ సినిమాల కబుర్లూ చదవొచ్చు ఇక్కడ. పేరడీ రాసినా, సమీక్ష రాసినా, విమర్శ రాసినా 'సమగ్రత' మిస్సవకుండా చూస్తారన్నది నా చిన్న పరిశీలన.

ఏ అంశాన్ని ఎన్నుకున్నా, ఆ సబ్జక్టు గురించి ఏమాత్రం అవగాహన లేని వాళ్లకి సైతం అర్ధమయ్యేలా రాయడం బ్లాగర్ కొత్తపాళీ గారి ప్రత్యేకత. బాపట్ల జ్ఞాపకాలు, ఆటవా విశేషాలు లాంటి సరదా విషయాలు మొదలు, 'గట్టు తెగిన చెరువు' లాంటి సీరియస్ కథల పుస్తకం మీద సమీక్ష వరకూ అందరిచేతా చదివించేలా రాయడం అంత ఆషామాషీ విషయం ఏమీ కాదు. కథ రాయమని బ్లాగర్లని ప్రోత్సహించడం మొదలు వారం వారం కబుర్లు చెప్పడం వరకూ బ్లాగులో ఆయన చేసిన ప్రయోగాలు అనేకం. కొత్త టపాలతో పాటు పాత ముత్యాలూ దొరుకుతాయి ఈ బ్లాగులో.

కొత్తపాళీ గారి అసలు పేరు నారాయణ స్వామి అనీ, అమెరికా లో ఉంటారనీ, అక్కడ కొందరు ఆయన్ని 'నాసీ' అని పిలుస్తారానీ కాలక్రమంలో తెలిసింది. 'బ్లాగులందు తెలుగు బ్లాగులు మేలయా' అన్నది కొత్తపాళీ బ్లాగు ట్యాగ్ లైన్. తను గురించి తను చెప్పుకున్నది ఒకటే వాక్యం 'రాయాలని ఆశ..' అందుకేనేమో పాఠకులకి ఈ బ్లాగు 'చదవాలని ఆశ' కలుగుతూ ఉంటుంది. కేలండర్ ప్రకారం కచ్చితంగా టపాలు రాయడం బ్లాగుల్లో అంతగా ఆచరణ సాధమైన విషయం కాకపోయినా, ప్రతి సోమ, గురు వారాల్లో కొత్త టపాలు వెలువరిస్తూ ఉంటారు కొత్తపాళీ, అప్పుడప్పుడూ మినహాయింపులు ఉన్నప్పటికీ.

ఆయన బ్లాగు ప్రొఫైల్ కొత్తపాళీ అక్టోబర్ 2006 నుంచి బ్లాగ్లోకం లో ఉన్నారని సూచిస్తోంది. అయితే 'కొత్తపాళీ' బ్లాగు మొదలయ్యింది ఫిబ్రవరి 2007 లో. ఈ బ్లాగర్ కి మరో మూడు బ్లాగులున్నాయి మరి. ఈ బ్లాగర్ కథారచయిత, కవి, సాహితీ, సిని విమర్శకుడు కూడా. జాల పత్రికల్లో ప్రచురితమైన ఆయన కథలు కొన్ని చదవ గలిగాను నేను. వాటిని పుస్తక రూపం లోకి తెచ్చే ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నట్టు వినికిడి. భాష మీద ఈయనకి ఎంత అభిమానం అంటే, బ్లాగుల్లో ఎక్కడైనా భాషా, వ్యాకరణ దోషాలు కనబడితే సరి చేయకుండా వదలరు. ఈ బ్లాగులో తరచూ కనిపించే 'కాల్చేసి' (కాల్ చేసి) అనే పదం మాత్రం ఎప్పుడూ కొంత అయోమయ పరుస్తూ ఉంటుంది నన్ను.

కొత్తబ్లాగర్లని ప్రోత్సహించడం, రాయడానికి బద్ధకిస్తున్న వాళ్లకి రాయమని గుర్తు చేయడం మాత్రమే కాదు, ఒక విషయం మీద భిన్నాభిప్రాయాలు వచ్చినప్పుడు తను చెప్పింది మాత్రమే సరైనది అని కాకుండా ఎదుటి వాళ్ళ అభిప్రాయాలని గౌరవించే లక్షణం కూడా కొత్తపాళీ గారిని చాలా మంది బ్లాగర్లు 'గురువు గారు' అని పిలుచుకునేలా చేసిందన్నది నా అభిప్రాయం. పోలిక సరికాదేమో కానీ, ఎంకి గురించి నాయుడు బావ 'కన్నెత్తితే సాలు కనకాభిసేకాలు' అనుకున్నట్టుగా మన బ్లాగ్మిత్రులు చాలా మంది కొత్తపాళీ గారు 'కామెంటితే చాలు..' అని వ్యాఖ్యల్లో రాయడం చూశాన్నేను.

గత నెలలోనే పుట్టిన రోజు జరుపుకున్న కొత్తపాళీ గారికి (ఎన్నో పుట్టిన రోజని నన్నడగొద్దు.. ఆయన్నే అడగండి) బ్లాగ్లోకం తరపున మన కృష్ణపక్షం భావన గారు ఒక అందమైన కానుక ఇచ్చారు. నిజానికి ఆ కానుక బ్లాగు పాఠకుల కోసమే.. అది మరేమిటో కాదు..కొత్తపాళీ గారి టపాల సంకలనం. తీరిక చిక్కినప్పుడల్లా తిరగేయాల్సిన సంకలనం. కొత్తపాళీగారు సెలవులివ్వకుండా బ్లాగు రాయాలనీ, ఇతర కళా, సాహితీ ప్రక్రియలనీ కొనసాగించాలనీ కోరుకుంటున్నాను.

చెయ్యి విరిగినట్టుంది..

భాస్కర్ రామరాజు గారు 'నాన్న' బ్లాగులో దేశీ పాకశాస్త్ర నిపుణుడు మెహతా వంటల పోటీల్లో పాల్గోబోతున్నాడని రాసినప్పుడు మెహతా కి అభినందనలు చెప్పాను. తర్వాత మెహతా ఓడినా గెలిచినట్టే అని మరో టపా రాస్తే 'నిజమే' అని నా అభిప్రాయం ప్రకటించాను. 'సాహితి' మాలాకుమార్ గారు ఉసిరికాయ గురించీ, ఊర్వశి గురించీ రాసినవి చదివి 'ఉసిరికాయ తో చవన్ప్రాస్ చేసుకోవచ్చు కదండీ?' అనే సందేహాన్ని వెలిబుచ్చి, 'ఇన్నాళ్ళ తర్వాత కూడా ఊర్వశి ని గుర్తు పెట్టుకోడం నిజంగా గ్రేట్' అని అభిప్రాయం చెప్పాను.

నిషిగంధ గారు మీటిన 'మానసవీణా' నాదాన్ని విని, 'మరువం' ఉష గారు బ్లాగుకి సెలవులు ప్రకటిస్తే 'సెలవుల్ని ఎంజాయ్ చేసొచ్చి ఆ కబుర్లన్నీ చెప్పండి' అని అడిగి, అటునుంచి అటే 'పరిమళం' గారి కవిత మీద, 'జ్యోతి' గారి నవలానాయకుడి మీదా నా అబ్బిప్పిరాయాన్ని ప్రకటించి వచ్చాను. అంతేనా? కూడలి లో టపాలు చదివి నచ్చిన టపాలకి వ్యాఖ్యలు రాశాను. "ఇవన్నీఅందరూ రోజూ చేసే పనులే కదా.. జైల్లో రామదాసు 'సీతమ్మకి చేయిస్తీ..' అన్నట్టు ఈ జాబితా అంతా ఎందుకు?" అంటే... అక్కడికే వస్తున్నాను. ఎందుకంటే.. నా వ్యాఖ్యలేవీ ప్రచురింప బడలేదు.

గత వారం నా కంప్యూటర్ కి వైరల్ ఫీవర్ వచ్చింది.. సాంకేతిక పరిభాషలో వైరస్ అన్నమాట. వైద్యం జరిగింది.. అక్కడే కథ అడ్డం తిరిగింది. 'ఆపరేషన్ సక్సెస్.. పేషెంట్ డెడ్' అన్నట్టుగా అయ్యింది పరిస్థితి. అప్పటి నుంచీ కొన్ని బ్లాగుల్లో కామెంటడం వీలవ్వడం లేదు. అసలు ఇప్పటికే వర్డ్ ప్రెస్ బ్లాగుల్లో వ్యాఖ్యలు రాయడం సహన పరీక్షగా మారడం తో, చాలాసార్లు కామెంటాలనిపించినా వీలు కాక మౌనంగా వచ్చేస్తున్నా.. ఇప్పుడు కొన్ని బ్లాగ్ స్పాట్ బ్లాగుల్లో వ్యాఖ్య రాసినా అది ప్రచురింప బడడం లేదు.

మొదటి రెండు రోజులూ ఈ సమస్యని పట్టించుకోలేదు.. అదే సెట్ అవుతుందిలే అని ఒకలాంటి ధీమా. 'నాతో నేను నాగురించి' వేణూ శ్రీకాంత్ గారి 'పొగబండి' టపా చదివి, ముచ్చట పడి, కామెంట్ రాసే వీల్లేక పోవడం తో ఆయనకి మెయిల్ ద్వారా వ్యాఖ్యని పంపాను. పనిలో పనిగా, సమస్య నుంచి బయట పడ్డానికి తగు సలహాలు, సూచనలు ఇమ్మని మిత్రులని అడిగాను. సమస్య లోకి కొంచం పరిశోధన చేస్తే అర్ధం అయిన సంగతి ఏమిటంటే, వ్యాఖ్యలు ఫుల్ పేజి లోనూ, పాప్-అప్ విండో లోనూ ఉన్న బ్లాగులతో ఎలాంటి సమస్యా లేదు. టపా కింద 'ఎంబెడెడ్' గా ఉన్న బ్లాగుల్లోనే వస్తోంది చిక్కు.

నా మిషిన్ లో వాడుతున్నది ఐయీ (ఇంటర్నెట్ ఎక్స్ ప్లోరర్).. కారణాంతరాల వల్ల మంటనక్క (ఫైర్ ఫాక్స్) కి మారలేను. అందువల్ల ఐయీ లోనే సమస్య పరిష్కరించుకునే మార్గాలు కావాలి. మిత్రులు చెప్పిన ఒకటి రెండు చిట్కాలు పని చేయలేదు. గతం లో నా బ్లాగులోనూ కామెంట్లు ఎంబెడెడ్ పద్ధతిలో ఉండేవి.. బ్లాగ్మిత్రుల సూచనల మేరకు ఫుల్ పేజీలోకి మార్చాను. ఇప్పుడు నో కంప్లైంట్స్. ఇప్పుడు బ్లాగ్మిత్రులని నేను కోరేది ఏమిటంటే.. మిత్రులారా మీలో చాలామంది కంప్యూటర్ కార్మికులు (సాఫ్ట్ వేర్ నేపధ్యంగా ఆర్. నారాయణ మూర్తి సినిమా తీస్తే టైటిల్ ఏం పెడతాడా? అన్న ఆలోచన ఫలితం), ఈ సమస్య గురించి తెలిసిన వాళ్ళు ఉన్నారు.. ఈ సమస్య నుంచి బయట పడే చిట్టి చిట్కాలు ఉంటే చెప్పండి.

టపా చదివాక వ్యాఖ్య రాయాలనిపించక పోతే అది వేరే విషయం. అలా కాక, అబ్బిప్పిరాయం ప్రకటించాలని అనిపించినా పూర్తి 'సాంకేతిక' కారణాల వల్ల ఇలా మౌనంగా ఉండాల్సి రావడం భలే ఇబ్బందిగా ఉంది. దీనికి మిషిన్ మార్చడం అనే శాశ్విత పరిష్కారం ఉంది కానీ, దానికి కొంచం టైం పట్టేలా ఉంది. బ్లాగ్ కమ్యూనికేషన్స్ లో కామెంట్ బాక్స్ ఎంత కీలక పాత్ర పోషిస్తోందో కదా అనిపిస్తోందిప్పుడు.

ప్యాసా

కొన్ని సినిమాలు ఉంటాయి. వాటిని చూడకుండానే మనం వాటి గురించి మాట్లాడేయగలం. ఎందుకంటే వాటిమీద అప్పడికే ఒక ముద్ర పడిపోయి ఉంటుంది. దానితో మనకి ఆ సినిమా గురించి మాట్లాడ్డం సులభమైపోతుంది. గురుదత్ సినిమా 'ప్యాసా' మీద పడ్డ ముద్ర 'ఏడుపుగొట్టు సినిమా' అని. నిజమేనా? యాభైరెండేళ్ళ క్రితం వచ్చిన ఈ సినిమాలో ఏడుపు తప్ప ఇంకేమీ లేదా?

సున్నిత హృదయాల సంఘర్షణ, కాలం చేసే గారడీని తట్టుకోలేని నిశ్చేష్టత, విధికి ఎదురీదలేని దైన్యత, ఎన్ని సమస్యలు ఎదురైనా చెక్కు చెదరని, వన్నె తరగని మానవత్వం, సున్నితత్వం.. ఇవన్నీ కనిపిస్తాయి 'ప్యాసా' (దాహార్తి) లో. బతక నేర్వని కవి విజయ్ (గురుదత్) బతక నేర్చిన అతని (ఒకప్పటి) ప్రియురాలు మీనా (మాలా సిన్హా) అతనిలోని కవిని ఆరాధించి, అతన్ని ప్రేమించే వేశ్య గులాబో (వహీదా రెహమాన్) ల కథ ఇది.

తెర మీద కథానాయకుడి పాత్రతో పాటు, తెర వెనుక రచన, నిర్మాణం, దర్శకత్వ బాధ్యతలు చూసింది గురుదత్తే.. అందుకే ఇది నూటికి నూరుశాతం గురుదత్ సినిమా. కథాకాలం దేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తొలి రోజులు. కాలేజీ చదువు పూర్తి చేసిన విజయ్ ఉద్యోగ ప్రయత్నాలలో విసిగి వేసారి, చిన్న చిన్న కూలిపనులు చేస్తూ ఉంటాడు. వృద్ధురాలైన తల్లి, అతన్ని పోషించడం బరువుగా భావించే ఇద్దరు అన్నలు. ఇదీ అతని నేపధ్యం.

విజయ్ యెంతో ఇష్టంగా రాసుకున్న కవిత్వాన్ని చిత్తుకాగితాలుగా అమ్మేస్తారు అతని అన్నలు. షాపులో అనుకోకుండా వాటిని చదివి, ముచ్చట పడి కొనుక్కుంటుంది గులాబో. మరోపక్క పత్రికాఫీసులో తన కవితలు చిత్తు కాగితాల బుట్టలో పడేయడం తో ఆగ్రహించిన విజయ్ వాటిని తీసుకుని ఇంటికి వస్తాడు. అన్నలు చేసిన పని తెలిసి వాళ్ళతో గొడవ పడతాడు. ఇదే అవకాశమని అతన్ని ఇంటి నుంచి గెంటేస్తారు అన్నలు.

పార్కులో తన కవితని పాడుతున్న గులాబో ని చూసి, మిగిలిన కవితల కోసం ఆమెని అనుసరిస్తాడు విజయ్. అతను 'కష్టమర్' అనుకుని ఇంటికి తీసుకెళ్తుంది ఆమె. అతనో బికారి అని తెలిసి వెళ్ళగొడుతుంది. ఆ తర్వాత తన దగ్గరున్నవి అతని కవితలే అని తెలిసి అతనిమీద ఇష్టం పెంచుకుంటుంది గులాబో. పని వెతుక్కుంటున్న విజయ్ కి మీనా ఎదురు పడుతుంది. నగరం లో పెద్ద ప్రచురణ కర్త ఘోష్ భార్య ఆమె.

ఘోష్ దగ్గర పనివాడిగా చేరతాడు విజయ్. మీనా-విజయ్ ల ప్రేమ గురించి తెలిసిన ఘోష్ అతన్ని పని నుంచి తీసేస్తాడు. రైలు కింద పడి ఒక వ్యక్తి మరణించడం, అతని వంటి మీద విజయ్ కోటు ఉండడంతో అందరూ చనిపోయింది విజయ్ అనే అనుకుంటారు. తన నగలు ఖర్చు పెట్టి ఘోష్ ద్వారా విజయ్ కవితల్ని అచ్చు వేయిస్తుంది గులాబో. విజయ్ ఆత్మహత్య వార్త కారణంగా ఆ పుస్తకాలకి యెనలేని డిమాండ్ వస్తుంది. ఇంతలో విజయ్ బతికే ఉన్నాడన్న వార్త తెలుస్తుంది.

విజయ్ బతికి ఉన్నాడని పాఠకులకి తెలిస్తే అతని పుస్తకాలకి డిమాండ్ ఉండదని భావించిన ఘోష్, అతని సోదరులని, మిత్రులని డబ్బుతో కొని, విజయ్ జీవించి లేడని ప్రచారం చేస్తాడు. ఘోష్ కారణంగా పిచ్చాసుపత్రిలో చేరి, అక్కడినుంచి తప్పించుకున్న విజయ్ భారీ ఎత్తున జరుగుతున్న తన సంస్మరణ సభకి హాజరవుతాడు. అతని కవితలు తిరస్కరించిన పత్రికా సంపాదకుడు విజయ్ ని గుర్తు పడతాడు. అతను బతికే ఉన్నాడని చెప్పడం ద్వారా, అతని చేత కవితలు రాయించి సొమ్ము చేసుకోవాలని పథకం వేస్తాడు ఆ సంపాదకుడు.

తన అన్నలు, మిత్రులు తన కళ్ళ ఎదుటే తను జీవించి ఉన్నాడా, మరణించాడా అని చెప్పడానికి బేరాలు కుదుర్చుకోడం చూసి చలించిపోతాడు విజయ్. సంపాదకుడు ఏర్పాటు చేసిన సభలో తాను విజయ్ ని కాదని చెబుతాడు. జనం కొట్టిన రాళ్ళ దెబ్బలు తిని, గులాబోతో కలిసి అస్తమిస్తున్న సూర్యుడి వైపు నిడిచి వెళ్ళిపోతాడు విజయ్. సినిమా ప్రారంభ సన్నివేశంలో జనం కాళ్ళ కింద పడి నలిగిపోయే పూలని చూసి బాధ పడడం మొదలు, ప్రతి సన్నివేశం లోనూ విజయ్ లోని సున్నితత్వాన్ని చూడొచ్చు.

మీనా తనకి ఎదురు పడినప్పుడు, తల్లి మరణ వార్తని సోదరులు తనకి చెప్పలేదని తెలిసినప్పుడు, వేశ్యా వాటికలో స్త్రీల జీవితాన్ని చూసినప్పుడు, 'తన' వాళ్ళంతా డబ్బు కోసం తను చనిపోయాడని చెప్పడానికి సిద్ధ పడ్డ సన్నివేశంలోనూ గురుదత్ నటన గుర్తుండి పోతుంది. తర్వాత చెప్పుకోవాల్సింది వహీదా రెహమాన్ గురించి. ఈ తెలుగు నటికి తొలి హిందీ సినిమా ఇది. క్లిష్టమైన పాత్రని సమర్ధంగా చేసింది. క్లోజప్ దృశ్యాల్లో చూపిన ఆమె కళ్ళు సినిమా పూర్తైనా వెంటాడతాయి. మాలా సిన్హాది గ్లామర్ పాత్ర. మాలిష్ చేసే సత్తార్ పాత్రలో జానీ వాకర్ నవ్వించడమే కాదు, కథలో కీలక మలుపులకి కారణమవుతాడు కూడా.

ఎస్డీ బర్మన్ సంగీతం లో సాహిర్ లూధియాన్వీ రాసిన పాటలూ, పద్యాలూ సినిమాకి ప్రాణం పోశాయి. గీతా దత్, మహమ్మద్ రఫీ, హేమంత్ కుమార్ లు ఆలపించారు పాటల్ని. సన్నివేశాలకి తగిన నేపధ్య సంగీతం. అక్కడక్కడా సినిమా కొంచం సాగతీతగా అనిపిస్తుంది. కథానాయకుడిది పాసివ్ రోల్ కావడం ఇందుకు కారణం కావొచ్చు. తెలుగులో శోభన్ బాబు కథానాయకుడిగా వచ్చిన 'మల్లెపూవు' సినిమాకి స్ఫూర్తి 'ప్యాసా'నే. ('చిన్న మాటా. . ఒక చిన్న మాటా..' పాట 'మల్లెపూవు' లోదే) మోజర్ బేర్ విడుదల చేసిన డీవీడీ క్వాలిటీ బాగుంది. ఇంగ్లీష్ సబ్-టైటిల్స్ సౌకర్యం ఉంది. (వెల రూ. 45)

మదర్పిత... తాంబూలాది

కొన్ని కథలు ఆసాంతమూ ఉత్కంఠ భరితంగా చదివిస్తాయి. మరికొన్ని చివర్లో వచ్చే ఒక ఊహించని మలుపుతో మెరిపిస్తాయి.. ఇంకొన్ని చదువరుల చేత చిరు దరహాసాలు కురిపిస్తాయి. మొత్తం నలభై కథల సంకలనాన్ని గురించి మూడు మాటల్లో చెప్పాలంటే అందుకు సరిగ్గా సరిపోయే మూడు మాటలు ఇవి. 'మానస' కలం పేరుతో ఉన్నవ హర గోపాల్ అరవై-ఎనభై దశకాల మధ్య రాసిన కథలను 'మదర్పిత... తాంబూలాది' పేరిట సంకలనంగా వెలువరించారు. ఆయనే రాసిన 'నవ్వినా కన్నీళ్ళే..' నవల ఈ సంకలనం లో బోనస్.

తొలికథ 'మదర్పిత... తాంబూలాది' నే పుస్తకం శీర్షిక గా ఉంచారు మానస. మూర్తి పని చేసే కంపెనీ ఎండీ గారమ్మాయి పెళ్లి. మూర్తి భార్య సుజాత కి ఆయన మావయ్య వరస. ఆ పెళ్ళికి మూడు రోజులు సెలవు పెట్టమని భర్తని బలవంతం చేస్తుంది సుజాత. మూర్తి మొహమాట పడుతుండగానే, ఆఫీసులో మేనేజరు కి విషయం తెలిసి, ఎండీ గారు మూర్తి పేరిట పంపిన శుభలేఖ ని అతని చేతిలో పెట్టి లీవు శాంక్షన్ చేసేస్తాడు. పెళ్ళికి వెళ్ళిన మూర్తి తో యెంతో సాదరంగా మాట్లాడతారు ఎండీ గారూ, ఆయన బంధువులూ. 'మన సుజాత వాళ్ళాయన' అంటూ మర్యాద చేసేస్తారు.

ఇంక పెళ్ళిలో హడావిడి అంతా సుజాతదే. ఎండీ గారి భార్యకి ఏం కావలసినా మొదట పిలిచేది సుజాతనే. ఎండీ గారి తమ్ముడైతే మూర్తిని అస్సలు వదిలి పెట్టడు.. వాళ్ళిద్దరూ చదరంగం ఆడుతూనే ఉంటారు, ఓ పక్క పెళ్లవుతున్నా. ఎండీ గారి సింప్లిసిటీ కి మూర్తి ముచ్చట పడుతుండగానే పెళ్లయిపోతుంది. పెళ్లికూతురితో పాటు సుజాతనీ, మూర్తినీ వెళ్ళిరమ్మని మూర్తిని రిక్వెస్టు చేస్తాడాయన. అనుకోకుండా ఎండీ గారు, వాళ్ళ తమ్ముడి సంభాషణ వింటాడు మూర్తి. అసలు సుజాత వాళ్ళకి ఎలా బంధువు? అని చర్చించుకుంటూ ఉంటారు వాళ్ళు.

"మనం వైజాగ్ లో ఉన్నప్పుడు మన పక్కింట్లో ఉండే వాళ్లండీ.. అప్పుడది చిన్నపిల్ల.. మావయ్యా మావయ్యా అంటూ మీ చుట్టూ తిరిగేది.. గుర్తు లేదూ' అంటుంది ఆవిడ. మూర్తి తన ఆఫీసులోనే ఒక క్లర్కని తెలిసి హతాశుడవుతాడు ఎండీ గారు. ఆయన తమ్ముడిదీ అదే పరిస్థితి. తర్వాత ఏం జరిగిందనేది మర్చిపోలేని ముగింపు. అన్నం ఉడికిందో లేదో చూడడానికి ఒక మెతుకు చూస్తే చాలని కుక్కర్లు పుట్టక ముందు పుట్టిన ఒక సామెత. అలా కథల పుస్తకం లో కథలు ఎలా ఉండబోతున్నాయో ఒక కథ చదవగానే కొంతవరకూ అర్ధమవుతుంది కదా..

కథలన్నీ దాదాపు మధ్యతరగతి మందహాసాలే. యద్దనపూడి సులోచనారాణి నవలల్లో శీను, మామి పాత్రల్లా, మానస కథల్లో సుజాతో, మూర్తో, ఒక్కోసారి ఇద్దరూ కలిసో మనకి తప్పక ఎదురు పడతారు. చాలా కథల్లో కథాంశం మానవత్వం.. మనుషుల్లో అది తగ్గిపోతుండడం వల్ల జరుగుతున్న పరిణామాలు. కాలేజీ ఎన్నికలు, ప్రేమలు, పెళ్ళిళ్ళు, స్టార్ హోటళ్ళ సంస్కృతి, సంప్రదాయాలను వదులుకోడానికి ఇష్టపడని పెద్దలు, వాళ్ళని ఎదిరించలేక నలిగిపోయే పిల్లలు.. ఇలా కథలన్నీ మన కళ్ళ ముందు జరిగినట్టు అనిపిస్తాయి.

ఒకే రచయిత కథలతో వచ్చిన సంకలనాలలో ప్రతి కథా అద్భుతంగా ఉండడం అన్నది చాలా అరుదైన విషయం.. అలాగే ఈ సంకలనం లోనూ కొన్ని సాధారణ కథలూ ఉన్నాయి. అప్పటికే బాగా నలిగిన సబ్జక్టుని కథగా మలచినా కొసమెరుపు తో ఆకట్టుకునే ప్రయత్నం చేశారు రచయిత. రచనా శైలి రచయిత మన ఎదురుగా కూర్చుని కథ చెబుతున్నట్టుగా ఉంటుంది. వర్ణనలు అవీ ఏమీ లేకుండా సూటిగా కథ చెప్పేస్తారు. 'ట్విస్ట్' అంతే రచయితకి ఇష్టమని అనిపిస్తుంది, చాలా కథల్లో కొసమెరుపు చూసినప్పుడు.

మొత్తం సంకలనం చదవడం పూర్తి చేయగానే ఒక సందేహం తప్పక వేధిస్తుంది. దాదాపు రెండు దశాబ్దాల పాటు తనకెదురైన ప్రతి అంశాన్నీ సమర్ధవంతంగా కథలుగా మలచిన రచయిత ఆ తర్వాత ఉన్నట్టుండి అస్త్ర సన్యాసం ఎలా చేయగలిగారా? అని. ఇప్పుడింక ఉద్యోగం నుంచి పదవీ విరమణ చేశారు కాబట్టి మానస మళ్ళీ రాయడం మొదలు పెడితే బాగుంటుంది. ('మదర్పిత... తాంబూలాది,' రచన, ప్రచురణ: మానస, పేజీలు:422, వెల రూ. 200, అన్ని ప్రముఖ పుస్తకాల షాపులు).

పెద్దక్క పెళ్లిచూపులు

నా మొదటి పెళ్ళిచూపుల గురించి టపా రాస్తున్నప్పుడే అమ్మమ్మ వాళ్ళింట్లో జరిగిన మొదటి పెళ్ళిచూపుల గురించి అమ్మ చెప్పిన కబుర్లు గుర్తొచ్చాయి.. వాటి గురించి ఇప్పుడు. ఇంట్లో ఏడుగురు ఆడపిల్లలు ఉన్నారంటే, ఇంటాయన (అంటే ఇంటి ఓనరు కాదు, ఇంటి పెద్ద) పట్టించుకోక పోయినా చుట్టాలూ, స్నేహితులూ ఆ పిల్లలకి సంబంధాలు చూడడం, ఉచిత సలహాలు ఇవ్వడం వాళ్ళ బాధ్యతగా భావిస్తారు కదా.. అలా ఇంట్లో చివరి పిల్లలు ఇంకా బళ్లోకి వెళ్తుండగానే పెద్దమ్మాయికి పెళ్ళిసంబంధాలు రావడం మొదలయ్యాయి.

అమ్మ అప్పటికి హైస్కూలికి వెళ్తోంది.. పిన్నిలిద్దరూ, మామయ్య ఎలిమెంటరీ స్కూల్. పెద్ద పెద్దమ్మ, అంటే అమ్మ వాళ్ళ పెద్దక్కని చదువు మానిపించేశారు. పెద్ద పిల్లకి పెళ్లి చేసేయాలని అమ్మమ్మ తొందర పడుతున్నా, తాతగారు అస్సలు పట్టించుకోకుండా పనులు చూసుకుంటున్న సమయంలో బంధువులెవరో అమ్మమ్మ పాలిట దేవుళ్ళలా వచ్చి ఓ సంబంధం తెచ్చారు. ఫలానా రోజున పెళ్ళివారు అమ్మాయిని చూసుకోడానికి వస్తారు అని కబురొచ్చింది.. ఇంకేముంది.. ఇల్లంతా హడావిడి.

ఇంటి నిండా ఉన్న పిల్లల్ని చూసి, వచ్చిన వాళ్ళు హడిలి పోతారనుకున్నారో లేకపొతే పిల్లలందరినీ పరిచయం చేయడం ఎందుకనుకున్నారో, అమ్మమ్మ తాతగారు పిల్లలెవరూ పెళ్లివారుండగా బయటికి రాడానికి వీల్లేదని ఆర్డరేశారు. పాపం ముందు రోజు ఒళ్ళు హూనంయ్యేలా ఇల్లంతా సర్దింది వీళ్ళే కాని, అసలు ముఖ్యమైన పెళ్ళిచూపుల ఘట్టం వచ్చేసరికి సైడైపోవాల్సి వచ్చింది. తాతగారు సున్నితంగానూ, పెద్ద మావయ్య ఘాటుగానూ మరోసారి గుర్తు చేశారు పిల్లలందరికీ, ఎత్తి పరిస్థితుల్లోనూ పెళ్లి వాళ్ళుండగా బయటికి రావొద్దని.

పెళ్ళికూతురిని వంటింట్లో తన దగ్గర ఉండమని, మిగిలిన పిల్లలందరినీ వెనుక గదిలో ఉండమని చెప్పింది అమ్మమ్మ. పిల్లలంతా వెనుక గదిలో నిశ్శబ్దంగా కూర్చున్నారు. ఎవరో వచ్చిన అలికిడి, తర్వాత తాతగారు, పెద్ద మావయ్యల హడావిడి వినబడుతున్నాయి. అమ్మ వాళ్ళ మూడో అక్క, నాలుగో అక్కలకి కుతూహలం మొదలయ్యింది.. అవతలి గదిలో ఏం జరుగుతో ఉండి ఉండొచ్చో గుసగుసగా ఊహాగానాలు చేస్తున్నారు పిల్లలందరూ. ఇద్దరక్కలూ కూడబలుక్కుని ఒక ప్లాన్ వేశారు.

పిల్లలున్న గదిలోనే ఒక మూలకి నిచ్చెన ఉంది. ఆ నిచ్చెనని మధ్య గోడకి ఆన్చి పైకి ఎక్కితే గోడ అవతల గదిలో జుర్గుతున్న పెళ్లిచూపుల తతంగమంతా చూడొచ్చు. ప్లాన్ విని మొదట భయ పడ్డ పిల్లలంతా ఏం జరుగుతోందో అన్న కుతూహలం కొద్దీ ఆ ప్రకారం ముందుకు పోడానికి సరే అనేశారు. చప్పుడవకుండా నిచ్చెనని తెచ్చి గోడకి ఆన్చి వేశారు. ఇద్దరు పిల్లలు నిచ్చెన పట్టుకోగా మొదట మూడో అక్క నిచ్చెన ఎక్కి అవతలి గదిలోకి తొంగి చూసింది.

అక్కడ కనిపించిన దృశ్యం ఏమిటంటే తాతగారు, పెద్ద మావయ్య తో పాటు మరో ఆయన కుర్చీలో కూర్చుని మాట్లాడుతున్నాడు. ఆయన జుట్టు సగం నెరిసిపోయింది. "పెళ్ళికొడుకు బాగా ముసలాడే" అని ప్రకటించింది ఆమె నిచ్చెన దిగి. పిల్లలంతా బోల్డంత నిరాశ పడ్డారు. ఎలాంటి వాడైనా పెళ్లి కొడుకు కదా.. చూడక తప్పదు కదా.. ఒక్కొక్కరుగా నిచ్చెన ఎక్కడం, తొంగి చూసి దిగిపోవడం.

ఇక చివరికి మిగిలింది ప్లానేసిన నాలుగో అక్క. ఆమెకూడా నెమ్మదిగా నిచ్చెన ఎక్కి తొంగి చూస్తూ, సరిగ్గా అదే సమయానికి ఎందుకో తల పైకెత్తిన పెద్ద మావయ్యకి దొరికి పోయింది.. తర్వాత పెద్దమావయ్య ఏం చేశాడో ప్రత్యేకంగా చెప్పక్కర్లేదు కదా.. ఇంతకీ ఆ వచ్చినతను పెళ్ళికొడుకు కాదు.. పెళ్ళివారికి వీలవక వాళ్ళ బంధువుని చూసి రమ్మని పంపించారుట.

నాయికలు-కిరణ్మయి

చదివిన చదువును జీవితానికి అన్వయించుకునే వాళ్ళు చాలా తక్కువ మంది ఉంటారు. ఆ కొందరి కోవకి వస్తుంది కిరణ్మయి. ఆమె మనస్తత్వ శాస్త్రం లో పీజీ చేసింది. ఊహించని కష్టం వచ్చి పడినప్పుడు, అందమైన పొదరిల్లు లా ఉండాలని తను కోరుకున్న తన వైవాహిక జీవితం పునాది దశలోనే కూలిపోయే పరిస్థితి వచ్చినప్పుడు ఆ మనస్తత్వ శాస్త్రాన్నే తనకి ఆసరాగా చేసుకుంది కిరణ్మయి. పోలీసులకి దీటుగా అపరాధ పరిశోధన చేసి తన భర్తని రక్షించుకుంది. ఈ క్రమంలో 'లేడీస్ హాస్టల్' లో జరుగుతున్న అక్రమాలెన్నింటినో వెలుగులోకి తెచ్చింది.

కిరణ్మయిది విచిత్రమైన కుటుంబం. ఉద్యోగం నుంచి సస్పెండైన తండ్రి, ఇంటి బాధ్యత పట్టించుకోని అన్నలు. ఇంట్లో రాజకీయాలు చేసే వదినలు. ఏ ఇద్దరి మనుషుల మధ్యా అనుబంధం లేదా ఇంట్లో. 'తన' ఇల్లు అలా ఉండకూడదని కిరణ్మయి కోరిక. ఆమెకి పెళ్లి చేయడం కన్నా ఉద్యోగానికి పంపితే తనకి వెసులుబాటుగా ఉంటుందని ఆలోచిస్తాడు ఆమె తండ్రి. అలాంటి పరిస్థితుల్లోనే ఆమెకో పెళ్లి సంబంధం వస్తుంది. పెళ్లి కొడుకు రంజీ క్రికెట్ ప్లేయర్.. పేరు రాయన్న. ఆమె కన్నా తక్కువ చదువుకున్నాడు. అయినా వాళ్ళ పెళ్లి జరిగిపోయింది.

మనస్తత్వ శాస్త్రం ఆధారంగా మొదటి రాత్రి తన భర్తని అంచనా వేసే ప్రయత్నం చేస్తుంది కిరణ్మయి. తన ఆశ, శ్వాస క్రికెట్టే అనీ, భారత జట్టుకి ఎంపికవ్వాలన్నది తన ధ్యేయమని రాయన్న చెప్పినప్పుడు, "రెండేళ్ళ పాటు ఉద్యోగం మానేసి ప్రాక్టీస్ మీద దృష్టి పెట్టండి.. ఈ రెండేళ్ళూ నేను ఉద్యోగం చేస్తాను.." అంటుంది, అప్పటివరకూ క్రికెట్ గురించి పెద్దగా అవగాహన లేని కిరణ్మయి. ఆమెతో తన జీవితం బాగుంటుందన్న నమ్మకం లుగుతుంది రాయన్నకి. తనకి ఏ అమ్మాయితోనూ శారీరక సంబంధం లేదని భార్యకి చెబుతాడతను. అమ్మాయిలు వచ్చి ఆటోగ్రాపులు తీసుకుంటారనీ, అంతకు మించి ఎవరితోనూ పరిచయం లేదనీ చెబుతాడు.

రాయన్నతో జీవితం తను కోరుకున్నట్టుగా ఉండబోతోందన్న నమ్మకం కిరణ్మయి కి కలుగుతున్న సమయంలోనే తలుపు చప్పుడవుతుంది. అర్ధరాత్రి వేళ వచ్చిన పోలీసులు రాయన్న ని అరెస్టు చేస్తారు.. లేడిస్ హాస్టల్ లో ఉంటున్న అపురూప లక్ష్మి అనే అమ్మాయి ఆత్మహత్యకి కారణమయ్యాడన్న అభియోగంపై. "నాకే పాపమూ తెలీదు.. కనీసం నువ్వైనా నమ్ము" అని భార్యకి చెప్పి పోలీసు జీపెక్కుతాడు రాయన్న. ఆ అర్ధరాత్రి వేళ తన మనో నిబ్బరం కోల్పోకుండా ఉండడం కోసం కిరణ్మయి చేసిన పని ఓ పుస్తకం తీసుకుని చదువుకుంటూ కూర్చోడం. ఆ మర్నాడే సెలక్షన్స్ కోసం పిలుపొస్తుంది రాయన్నకి.

అతనికి బెయిల్ ఇప్పించడం మొదలు సెలక్షన్స్ లో ఆడడానికి అతన్ని మానసికంగా సిద్ధం చేయడం వరకూ కిరణ్మయి చేసిన కృషి అసామాన్యమైనది. అతను సెలక్షన్స్ కి వెళ్ళగానే లాయర్ తో కలిసి భవిష్యత్ కార్యక్రమం ఆలోచించి, రాయన్న నిర్దోషి అని నిరూపించే ఆధారాలను వెతికే పనిలో పడుతుంది ఆమె. ఓ పక్క రాయన్న దోషి అని బలంగా నమ్ముతున్న పోలీసులు, మరోపక్క అతను నేషనల్ టీం లో సెలక్ట్ కాకూడదని పావులు కదుపుతున్న క్రికెట్ ప్రత్యర్ధులు, ఇంకోపక్క జరుగుతున్నా పరిణామాల వల్ల తనమీద తనకే నమ్మకం పోతున్న స్థితిలో ఉన్న రాయన్న.. కుటుంబ సభ్యులెవరూ సాయం చేయడానికి ముందుకు రాని నేపధ్యంలో పరిస్థితులతో పోరాటానికి సిద్ధపడుతుంది కిరణ్మయి.

రాయన్న భార్యగా కాక, ఓ విద్యార్ధిని గా హాస్టల్లో చేరిన కిరణ్మయికి రాయన్నని అనుమానించాల్సిన పరిస్థితులు ఎదురవుతాయి. ఓ పక్క రాయన్నకి కావాల్సిన మనో ధైర్యాన్ని ఎప్పటికప్పుడు అందిస్తూనే, అతని నిర్దోషిత్వాన్ని నిరూపించే ఆధారాలు సేకరించడం మొదలు పెడుతుంది కిరణ్మయి. రాయన్న అపురూపలక్ష్మికి 'కొంత' సన్నిహితుడన్న విషయం తెలిసినప్పుడూ, ఆ అమ్మాయి రాయన్నని ప్రేమించిందన్న నిజం బయట పడినప్పుడు కలత చెందుతుంది కిరణ్మయి. అంతమాత్రాన తన బాధ్యతని మరచిపోదు. హాస్టల్ అమ్మాయిలతో స్నేహం చేసి జరిగినదేమిటో తెలుసుకుంటుంది. యండమూరి వీరేంద్రనాథ్ నవల 'లేడీస్ హాస్టల్' చదివిన ప్రతి ఒక్కరినీ చాలా రోజులపాటు వెంటాడే పాత్ర కిరణ్మయి. తనదైన శైలిలో ఆమె వ్యక్తిత్వాన్ని ఆవిష్కరించారు యండమూరి.

ప్రతి అంశాన్నీ తనదైన దృక్కోణం నుంచి ఆలోచించడం, మానసికంగా బలహీనమైనప్పుడు సైతం ఆలోచనల్లో లాజిక్ ని విడిచిపెట్టక పోవడం కిరణ్మయి ప్రత్యేకత. చివరి ఆధారం దొరికే వరకూ రాయన్న నేరం చేసే ఉండొచ్చన్న ఆలోచన ఏమూలో గుచ్చుతూనే ఉంటుంది ఆమెని. వైవాహిక జీవితాన్ని గురించి సంతోషంగా ప్రణాళికలు సిద్ధం చేసుకుంటున్న సమయంలోనే పిడుగుపాటులా అనిపించే భర్త అరెస్టు మొదలు, ఇంటా బయటా అతనిపై వచ్చిన నిందలు, చుట్టూ ఉన్న మనుషుల నిజ స్వరూపాలు మరోసారి బహిర్గతం అవడం వల్ల కలిగే శూన్యత.. వీటన్నింటినీ ఎదుర్కొని తన లక్ష్యాన్ని సాధించిన కిరణ్మయి ని అభినందించకుండా ఉండలేం. ('లేడీస్ హాస్టల్,' రచన: యండమూరి వీరేంద్రనాథ్, 'నవసాహితి' ప్రచురణ, వెల రూ. 70, అన్ని ప్రముఖ పుస్తకాల షాపులు)

సుమన్ బాబు

ఉదయాన మగత నిదుర చెదిరిపోయిన వేళ 'ఈనాడు' చూసి ఉలిక్కి పడ్డాను.. 'ఈనాడు' అంటే కమల్ హాసన్-వెంకటేష్ బాబు సినిమా కాదు.. దిన పత్రిక. ఉలికిపాటుకి కారణం సినిమా పేజీలో 'నాన్ స్టాప్' వినోదం హెడ్డింగ్ తో వచ్చిన వార్త. ఇన్నాళ్ళూ 'ఈటీవీ' సుమన్ గా మనందరికీ చిర పరిచితుడైన సుమన్ 'సుమన్ బాబు' గా మారాడన్నది ఆ వార్త చదివాక నాకు అర్ధమైన మొదటి విషయం. నిర్మాతల కొడుకులు, హీరోల కొడుకులు 'బాబు'లవ్వడం తెలుగు సినిమా పరిశ్రమలో మామూలు విషయమే కాబట్టి ఉలికిపాటు అందుక్కాదు.

భారీ పౌరాణిక చిత్రం 'ఉషాపరిణయం' తర్వాత, సుమన్ ప్రొడక్షన్స్ సంస్థ తన రెండో ప్రయత్నంగా నిర్మించిన 'నాన్ స్టాప్' సినిమా త్వరలో విడుదల కాబోతోందన్నది ఆ వార్త సారాంశం. బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి, కథ, స్క్రీన్ ప్లే, మాటలు, పాటలు, బొమ్మలు, సంగీతం, దర్శకత్వం వంటి తెర వెనుక బాధ్యతలతో పాటు తెరపై నటించడం లోనూ తనదైన ప్రత్యేక ముద్ర వేసుకున్న సుమన్.. సారీ సుమన్ బాబు.. ఈ సినిమాకి కేవలం నిర్మాత బాధ్యతను మాత్రమే తీసుకున్నారు. ఇంత షాకింగ్ వార్త తెలిశాక ఉలికి పాటు కలగదూ మరి??

సుమన్ బాబు సినిమాకి ఎవరో కథ, మరెవరో మాటలు, ఇంకెవరో పాటలు రాయడం, ఓ కొత్త దర్శకుడు దర్శకత్వం వహించడం నాకస్సలు మింగుడు పడలేదు. సకల కళల సవ్యసాచి అయిన సుమన్ బాబు, అజ్ఞాత వాసం లో అర్జునుడు బృహన్నల వేషం వేసినట్టుగా ('ఉషాపరిణయం' లో తను కూడా బృహన్నల వేషం లో ఓ మెరుపు మెరిశాడు) ఇలా తన టాలెంట్స్ అన్నింటినీ దాచేసుకోవడం విధి చేయు వింత కాక మరేమిటి? కొత్త టాలెంట్ ని ప్రోత్సహించాలన్నదే తన లక్ష్యమైతే ఏదో ఒకటి.. మహా అయితే రెండు బాధ్యతలను కొత్త వాళ్లకి ఇవ్వొచ్చు.. అంతేకానీ తను ఒకేఒక్క బాధ్యతకి పరిమితమైపోతే ఎలా??

అభిమానులంతా 'ఉషాపరిణయం' మొదటి రోజే చూశారంటే అందుకు కారణం తెరమీద, తెర వెనుక సుమన్ బాబు అన్నీ తానే అవ్వడం వల్లనే.. (తర్వాతి రోజు సినిమా ఉంటుందో ఉండదో అనే అనుమానం వల్ల.. కూడా అని కొందరు గిట్టని వాళ్ళు గొణుగుతున్నారు కానీ అవన్నీ పట్టించుకోనవసరం లేదు) మరిప్పుడు సుమన్ బాబు కేవలం నిర్మాత పాత్రకే పరిమితమైతే ఈ సినిమా చూడాలనిపిస్తుందా? సాంకేతిక వర్గం మాత్రమే కాదు, నటీనటులు కూడా అందరూ కొత్తవాళ్ళేట.. అనుభవజ్ఞుడైన సుమన్ కూడా నటించి ఉంటే వాళ్లకి ఎంత ఉత్సాహం గా ఉండేది? అతన్నుంచి వాళ్ళు ఎన్ని విషయాలు నేర్చుకుని ఉండేవాళ్ళు?

మానవుడు ఆశాజీవి కాబట్టి, నేను కూడా మానవుడినే కాబట్టి నాకో ఆశ కలుగుతోంది. పేపర్లో వేసిన ఫోటోలో సుమన్ బాబు కొత్త గెటప్ లో కనిపించాడు.. నిజం చెప్పాలంటే కొంచం ఒళ్ళు చేసిన శ్రీకాంత్ లా అనిపించాడు. (శ్రీకాంత్ అభిమానులూ.. ఇది కేవలం అభిమానం తో చెబుతున్న మాట) బహుశా 'నాన్ స్టాప్' లో తను ఏదైనా 'ప్రత్యేక' పాత్ర పోషించి ఉండొచ్చేమో కదా.. ఆ విషయాన్ని సస్పెన్స్ గా ఉంచుతారేమో.. కేవలం నా ఊహాగానమే సుమా.. నిజమైతే బాగుండును కదా..

అన్నట్టు 'నాన్ స్టాప్' సినిమా కి కామెడీ అనే ఉప శీర్షిక ఉందిట.. టైటిల్స్ లో సుమన్ బాబు పేరుండగా ఇంక కామెడీ అని ప్రత్యేకంగా చెప్పాలా? కొత్త దర్శకుడి పిచ్చితనం కాకపొతే.. కామెడీ తో పాటు సస్పెన్స్ కూడా ఉంటుందిట సినిమాలో.. సుమన్ బాబు తెర మీద కనిపిస్తాడో లేదో అన్న సస్పెన్స్ ఉండనే ఉంది కదా. తెలుగు తో పాటు తమిళంలోనూ విడుదల చేస్తారుట. ఇలా రెండు భాషల్లో సినిమా నిర్మించడం నిర్మాత పరిణతి కి నిదర్శనం కాదూ?

ఇంద్రనాగ్ అనే కుర్రాడు స్క్రీన్ ప్లే రాశాడుట. ఇంకా క్రియేటివ్ డిజైనర్, ప్రాజెక్ట్ హెడ్ బాధ్యతలు కూడా చూశాడుట. ఈటీవీ లో చూసిన ముఖమే.. విధి విలాపం వల్ల ప్రభాకర్ దూరమయ్యాక, ఇప్పుడా పాత్ర(ల)ని తనే పోషిస్తున్నాడుట ఈ కుర్రాడు.. అంటే సుమన్ బాబు రాముడైతే ఇతను సీత, లక్ష్మణుడు, ఆంజనేయుడు అన్నమాట. ఆడియో వచ్చే శనివారం వస్తుంది.. సినిమా కోసం మాత్రం మరి కొన్నాళ్ళు ఆగాల్సిందే.

పోలిస్వర్గం

దీపావళి బాణాసంచా అంతా ఆనందంగా కాల్చేసి భోజనం కానిచ్చి ముసుగుతన్ని పడుకున్నానా.. అసలే చలికాలం అవడం వల్ల వెంటనే నిద్ర పట్టేసిందా.. బుగ్గ మీద చల్లటి చెయ్యి తగలడం తో మెలకువ వచ్చేసింది. అప్పుడు నాకు ఏడేళ్ళు. ఆ చెయ్యి అమ్మది. అమ్మేమీ మాట్లాడకుండానే నాకు విషయం అర్ధమయిపోయింది. కప్పుకున్న దుప్పటినే నెత్తి మీదనుంచీ ముసుగులా వేసుకుని, ఓ చేత్తో చివర్లో ఇత్తడి తొడుగు తొడిగిన పేద్ద కర్రా, మరో చేత్తో లంతరూ పట్టుకుని బయలుదేరాను. నా వెనుక పూజ సామాన్ల బుట్టతో అమ్మ.

చప్పుడవకుండా తలుపు దగ్గరగా వేసి, ఇంటి ముందు రోడ్డు దాటగానే చెరువు. చెరువు గట్టు మీద మెట్లలా పరచిన రాళ్ళ మీద కర్ర చప్పుడు చేసుకుంటూ నేను.. లాంతరు వెలుగులో నా వెనుక జాగ్రత్తగా నడుస్తూ అమ్మ. అమ్మని ఒక నిమిషం ఆగమని సైగ చేసి, నేను చివరి మెట్టు వరకూ దిగి, కర్రతో రాళ్ళు తట్టి, నీళ్ళని రెండు మూడు సార్లు కదిపి, గట్టు మీదకి వచ్చి కూర్చున్నాను. మెట్ల మీద పాములేవైనా నిద్ర పోతూ ఉంటే ఆ చప్పుళ్ళకి చెర్లోకి వెళ్లిపోతాయన్న మాట.

నేనేమో చలికి పళ్ళు కొరుక్కుంటూ గట్టు మీద కూర్చున్నానా, అమ్మ 'కార్తీక దామోదరుడా.. మోక్షగుండ దామోదరుడా.. ' అనుకుంటూ నీళ్ళలోకి దిగి, మూడు మునకలు వేసి, తడి చీరతో గట్టు మీదకి వచ్చి లాంతరు వెలుగులో పూజ మొదలు పెట్టేస్తుంది. నేను కునికి పాట్లు పడుతూనే అమ్మ 'నైవేద్యంబిదిగో..' పాడేస్తుందేమో అని ఒక చెవి అటు వేసి ఉంచడం. ముందు రోజు సాయంత్రమే సంపాదించి పెట్టుకున్న అరటి దొప్పలో దీపం వెలిగించి అమ్మ ఆ పాట పాడుతూ గంట వాయించేస్తుందన్న మాట.

మరి నాకేంటి లాభం? అంటే.. ఉంది కదా.. ఇంట్లోనుంచి జాగ్రత్తగా తెచ్చిన చిన్న బెల్లం ముక్కని తమలపాకులో నైవేద్యం పెట్టేది దేవుడికే అయినా, 'ప్రసాదం' ఆరగించేది నేనే కదా.. నల్లటి చెరువు మీద తెల్లటి మంచు కురుస్తూ ఉంటుందా.. అరటి దొప్పలో వెలిగించిన దీపం మెరుస్తూ నీళ్ళలోకి వెళ్తుంటే ప్రసాదం చప్పరిస్తూ చూడడం భలేగా ఉంటుంది.. చెరువులో చేపలు దీపాన్ని ఎక్కువ దూరం వెళ్ళనివ్వవు.. దీపాన్ని తినడానికి ప్రయత్నించి ఆర్పేస్తాయి.. తప్పు తప్పు.. దీపం కొండెక్కిపోయింది అనాలి. దీపం కొండెక్కే వరకూ ఉండి, అప్పుడు ఇంటికి వెళ్ళాలి మేము. అది మొదలు కార్తీక మాసం నెల్లాళ్ళూ దిన చర్య ఇలాగే ఉండేది చిన్నప్పుడు.. అంటే నా ఐదో ఏటి నుంచి దాదాపు పదేళ్ళు.

ప్రసాదం ఒక్కటేనా? తెల్లవారు జామునే అమ్మకి సాయం వెళ్లాను కాబట్టి మరో అరగంటో, గంటో ఆలస్యంగా లేవొచ్చు. ప్రసాదం తో పాటు క్షీరాబ్ది ద్వాదశి కి, పున్నమికి, పోలిస్వర్గానికి ఐదేసి పైసల చొప్పున దక్షిణ కూడా దొరికేది. క్షీరాబ్ది ద్వాదశి రోజు తులసి కోట చుట్టూ దీపాలు వెలిగించేది అమ్మ. పున్నమికి అయితే ఇంటి పక్కనే జ్వాలా తోరణం జరిగేది. అంటే ఒక పేద్ద వెంటిని (ఎండుగడ్డి తో పేనిన లావుపాటి తాడు) తోరణంలా కట్టి వెలిగించి, మంటల్లోనుంచి దేవుడి పల్లకితో పాటు మూడు సార్లు 'హర హర మాహాదేవ' అంటూ తిరగాలన్న మాట. ఈ కార్యక్రమం రాత్రి పూట చంద్ర దర్శనం అయ్యాక జరుగుతుంది.

పున్నమి స్పెషల్ చలివిడి. అమ్మ ఉపవాసం ఉండి పిండి కొట్టి చలివిడి చేసుకునేది.. సారెల్లో పంచి పెట్టే చలివిడి కన్నా ఈ చలివిడి చాలా రుచిగా ఉండేది. కొంచం పెద్ద క్లాసుల్లోకి వచ్చాక కార్తీక మాసం నుంచి మరిన్ని లాభాలు పొందొచ్చని తెలిసింది. మామూలుగానే నాకు చిన్నప్పుడు సోమవారం బడికి వెళ్ళాలంటే భలే చిరాగ్గా ఉండేది.. ఆదివారం అంతా ఆటల్లో గడపడం వల్ల సోమవారం కూడా ఇంట్లో ఉండి పోవాలనిపించేది. కార్తీక మాసం ఐతే 'అమ్మా నేను కూడా ఉపవాసం ఉంటానమ్మా..' అంటే చాలు అమ్మ నా భక్తికి బోల్డంత మురిసిపోయి అయితే ఇవాళ బడి మానేయ్ అని అడక్కుండానే పర్మిషన్ ఇచ్చేసేది. హైస్కూలుకి వచ్చాక అమ్మకి కొంచం మస్కా కొట్టి దక్షిణ రోజూ ఇచ్చేలా ఏర్పాటు చేసుకున్నాను. అంటే రోజూ ఐదు పైసలన్నమాట.

మొదటి వారంలో ఉదయాన్నే లేవడం కొంచం ఇబ్బందిగా ఉండేది కానీ, త్వరలోనే అలవాటైపోయేది. ముఖ్యంగా అమ్మ చెర్లోకి వదిలిన కార్తీక దీపాన్ని ఎంతసేపైనా చూడాలనిపించేది. కార్తీక మాసానికి అలవాటు పడేలోగానే 'పోలిస్వర్గం' వచ్చేసేది.. అంటే మరేమిటో కాదు కార్తీక అమావాస్య. ఆరోజు తెల్లవారు జామున మా వీధి మహిళలంతా పిల్లలని తోడు తీసుకుని స్నానానికి వచ్చే వాళ్ళు, చెరువుకి. వాళ్ళంతా స్నానం, పూజ లో ఉంటే మేమంతా చలిమంటలు వేసుకునే వాళ్ళం. ఓ పక్క పూజలు అవుతుండగానే ఎవరి ప్రసాదం ఏమిటో ఎంక్వయిరీలు చేసుకునే వాళ్ళం.

పోలిస్వర్గం రోజున ఒక్కొక్కరూ రెండు మూడు రకాల ప్రసాదాలు పెట్టేవాళ్ళు. అరటిపండు ముక్కలు, జాంపండు ముక్కలు ఇలా అన్నమాట.. ఇక చలివిడి, వడపప్పు సరేసరి. పిల్లలందరం రాజ్యంగారి ప్రసాదం కోసం ఎదురు చూసేవాళ్ళం. వాళ్ళు కొంచం గొప్పవాళ్ళన్న విషయం ఆవిడ ఎప్పుడూ గుర్తు పెట్టుకునేవారు. అందుకే ప్రసాదాలు కూడా అందర్లా కాకుండా యాపిల్ ముక్కలు, కమలా ఫలం తొనలు ఇలా కొంచం ఘనంగా ఉండేవి. అంతేనా.. ఆవిడ దక్షిణ పది పైసలు మొదలు పావలా వరకూ ఉండేది, తీసుకునే పిల్లల వయసును బట్టి.

మిగిలిన రోజుల్లా కాకుండా, పోలిస్వర్గం రోజున ఒక్కొక్కరూ ముప్పై కి తక్కువ కాకుండా దీపాలు వదిలేవాళ్ళు. చెరువంతా భలే మెరిసిపోయేది దీపాలతో. పూజ అయ్యాక ఒక కథ చెప్పుకుని అప్పుడు దీపాలు వదిలేవాళ్ళు. ఆ కథ ఏమిటంటే ఒక ఊళ్ళో ఓ మడేలమ్మ ఉంటుంది. ఆవిడకి బోల్డంత భక్తి. కార్తీక మాసం నెల్లాళ్ళూ తెల్లవారు జామునే దగ్గర్లో ఉన్న నదికి వెళ్లి స్నానం చేసి, దీపం వదిలి ఇంటికి వచ్చేది. అయితే ఆవిడ చాలా గయ్యాళి. తన కోడలు 'పోలి' కి కూడా యెంతో భక్తి ఉన్నా, ఆ అమ్మాయిని స్నానానికి తీసుకెళ్ళేది కాదు. అత్తగారికి ఎదురు చెప్పలేక పోలి బోల్డంత బాధ పడేది.

అమావాస్య రోజున అత్తగారు స్నానానికి వెళ్ళాకా, ఒక్క రోజు కూడా దీపం వదల్లేక పోయానే అని పోలి బోల్డంత బాధ పడి, ఇంట్లోనే స్నానం చేసి, వంటింట్లో కవ్వం చివర ఉన్న వెన్నతో దీపం వెలిగించి ఊరందరి బట్టలూ ఉతికే మట్టి బాన లో నీళ్ళు నింపి అందులో దీపం వదులుతుంది. వెంటనే దేవుడు విమానంలో వచ్చి 'పోలీ నీ భక్తి కి మెచ్చాను.. స్వర్గానికి తీసుకెళ్తాను' అంటాడు. అప్పుడే నది నుంచి వచ్చిన అత్తగారు అడ్డుపడి 'మరి నేను రోజూ దీపం వదిలాను కదా' అని వాదిస్తుంది. అప్పుడు దేవుడు 'నాకు భక్తి ప్రధానం.. పోలి భక్తితో వదిలిన దీపమే గొప్పది..' అని చెబుతాడు. అప్పుడు పోలి 'మా అత్తగారిని కూడా తీసుకొస్తేనే నేను స్వర్గానికి వస్తాను' అంటుంది. దేవుడు వాళ్ళిద్దరినీ స్వర్గానికి తీసుకెళ్తాడన్న మాట.

ఈ కథ చెప్పి అమ్మ, అమ్మ ఫ్రెండ్సు అత్తగార్లు ఎన్ని బాధలు పెట్టినా కోడళ్ళు వాళ్ళ మంచే కోరతారు అని జోకులు వేస్తే, రాజ్యం గారిలాంటి వాళ్ళు తిరిగి ఏదో సమాధానం చెప్పేవాళ్ళు. మేమేమో 'మన గుర్రమ్మని వాళ్ళ కోడలే స్వర్గానికి తీసుకెళ్లాలన్న మాట' అనుకునే వాళ్ళం. 'అంబ నీకిదిగో హారతీ..' 'క్షీరాబ్ది కన్యకకు..' లాంటి పాటలు పాడి అప్పుడు దీపాలు వదిలేవాళ్ళు.

ఆవేళ బళ్ళో మేము ఎవరికి ఎవరు ఎన్ని డబ్బులిచ్చారో లెక్కలేసుకునే వాళ్ళం. నాకోసారి పోలిస్వర్గం కథ విన్నాక ఓ డౌటు వచ్చింది. ఆడ వాళ్ళిద్దరూ స్వర్గానికి వెళ్ళారు సరే.. మరి వాళ్ళింట్లో మగవాళ్ళకి స్వర్గం వద్దా? అని. ఇంటికొచ్చాక అమ్మని ఈ డౌట్ అడిగితే, నాన్న విని 'అత్తా కోడలూ స్వర్గానికి వెళ్ళిపోతే మగాళ్ళకి ఇంక ఇల్లే స్వర్గం..' అన్నారు. ఆ జోకు అర్ధం కావడానికి మరి కొన్నేళ్ళు పట్టింది నాకు.